prof. dr hab. n. med. Marek E. Prost

Za unoszenie powieki górnej odpowiedzialne są dwa mięśnie: dźwigacz powieki górnej i mięsień tarczkowy górny (mięsień Müllera). Pierwszy z nich jest mięśniem poprzecznie prążkowanym. Zaczyna się na skrzydle mniejszym kości klinowej i biegnie do góry między gałką oczną a sklepieniem oczodołu. Niedaleko brzegu górnego oczodołu mięsień „przewiesza się” przez więzadło Whitnalla, zmieniając swój kierunek ku dołowi i przechodząc jednocześnie w rozcięgno, które przytwierdza się do przedniej powierzchni tarczki powieki górnej. Część jego włókien przyczepia się do skóry górnej powieki, co powoduje wytworzenie kryzy (załamania) na jej powierzchni. Ta część mięśnia jest słabo rozwinięta u osób pochodzenia azjatyckiego, dlatego u nich kryza nie występuje. Funkcja dźwigacza powieki i jego rozcięgna oceniana jest na podstawie testów: LF (levator function), PC (palpebral crease) i PF (palpebral fissure). Jest on unerwiony przez gałąź oczną nerwu trójdzielnego. Mięsień Müllera jest mięśniem gładkim. Rozpoczyna się i przebiega pod dźwigaczem powieki górnej i przyczepia się do górnej krawędzi tarczki. Działa niezależnie od woli, powolnie, długotrwale i jest odporny na zmęczenie. Pomaga dźwigaczowi powieki górnej podtrzymać jej uniesienie, zwiększając działanie o ok. 1-2 mm¹. Mięsień Müllera jest unerwiony przez włókna współczulne ze zwoju szyjnego górnego. Jego działanie można ocenić za pomocą testu fenylefrynowego^1,2.

Rycina 1. Budowa powieki górnej

Tabela 1. Typy opadnięcia powieki górnej

Budowa powieki górnej została przedstawiona na rycinie 1. Typy opadnięcia powieki zaprezentowano w tabeli 1.

Wyróżnia się trzy rodzaje zabiegów korygujących opadnięcie powieki górnej:

• podwieszenie na mięśniu czołowym
• operację mięśni unoszących powieki z dojścia przedniego (przez skórę)
• operację mięśni z dojścia tylnego (przez spojówkę).

Tematem niniejszego artykułu będzie omówienie operacji podniesienia powieki górnej z dojścia przedniego.

Wskazania do operacji

Wrodzone opadnięcie powieki

Większość okulistów zaleca wykonanie operacji po 4-5 r.ż. – przed pójściem dziecka do szkoły³, choć niektórzy uważają, że lepsze wyniki można osiągnąć, zanim pacjent ukończy 4 lata⁴. Wskazaniem do wcześniejszych zabiegów, nawet w 1 r.ż., jest przesłonięcie osi widzenia przez brzeg powieki. Ich celem jest zapobieżenie rozwojowi niedowidzenia, astygmatyzmu i nieprawidłowego ustawienia (odchylenia) głowy. Należy się jednak liczyć z tym, że w późniejszych latach konieczna będzie powtórna korekcja poziomu ustawienia powieki górnej (u ok. 20% operowanych)³. U dzieci z opadnięciem powieki górnej (nawet przy odsłoniętej osi widzenia) częściej niż u pozostałych występują niedowidzenie, wady wzroku i zez, które też wymagają wczesnego leczenia.

Nabyte opadnięcie powieki

U dorosłych wskazaniami do operacji są przede wszystkim względy kosmetyczne oraz problemy w widzeniu (przesłonięcie osi widzenia, ograniczenie pola widzenia)^1,6.

Wybór techniki zabiegu

Tabela 2. Testy diagnostyczne stosowane w opadnięciu powiek

Przed operacją należy wykonać badania funkcji poszczególnych mięśni powieki i czoła biorących udział w ruchach powiek. Służą do tego testy diagnostyczne przedstawione w tabeli 2.

Wrodzone opadnięcie powieki

U dzieci przyczyną opadnięcia powieki górnej jest zazwyczaj zaburzenie funkcji (niedorozwój) mięśnia dźwigacza powieki. Dlatego zaleca się wykonanie operacji polegającej na zwiększeniu jego siły działania. Operacja na mięśniu Müllera (müllerektomia) jest skuteczna tylko przy małym stopniu wady. Gdy jest duża, zaleca się wykonanie podwieszenia na mięśniu czołowym^3-5.