Metody badania

Przedmiotowy obraz kliniczny

Podstawą badania jest ocena rogówki w lampie szczelinowej. W obrazie klinicznym obrzęku nabłonka obserwuje się zmniejszenie lub utratę przejrzystości rogówki w różnych postaciach:

• łagodnej – widoczne jest rozlane przymglenie rogówki
• umiarkowanej – pojawiają się pęcherzyki śródnabłonkowe
• ciężkiej – obecne są pęcherze nabłonkowe.

Obecność fałdów na błonie Descemeta jest związana z obrzękiem istoty właściwej. Fałdy są widoczne po raz pierwszy, gdy grubość rogówki zwiększa się o ≥10%. Z kolei ustawiając duże powiększenie i szeroki kąt padania światła, można uchwycić nieprawidłowości śródbłonka rogówki (np. guttae i nieregularności śródbłonka obecne w dystrofii Fuchsa).

Badanie obrazowe

Poza wywiadem z podanymi symptomami oraz badaniem w lampie szczelinowej lekarz okulista dysponuje obecnie kilkoma innymi metodami, które może wykorzystać w celu oceny stadium klinicznego, zaawansowania obrzęku oraz dostarczenia cennych wskazówek klinicznych. Należą do nich:

• pachymetria rogówki
• badanie odcinka przedniego w optycznej koherentnej tomografii (OCT-A – optical coherence tomography angiography)
• mikroskopia sekularna
• mikroskopia konfokalna.

Pachymetria

Głównym celem pachymetrii jest pomiar grubości rogówki, czyli jednego z kluczowych parametrów w diagnostyce jaskry. Poza tym badanie to jest pomocne również w ocenie nawodnienia rogówki, którego grubość wzrasta wraz z nasileniem obrzęku. Obrzęk nabłonka rogówki jest widoczny, gdy grubość rogówki przekroczy 700 μm. Sama grubość rogówki >640 μm lub znaczna asymetria między centrum a obwodem rogówki stanowią czynnik ryzyka powstania obrzęku po operacjach wewnątrzgałkowych.

Pachymetria została w dużej mierze wyparta przez technologie generujące precyzyjne mapy grubości i krzywizny rogówki, takie jak^8-10:

• technologia szczeliny skanującej
• obrazowanie przedniego odcinka oka oparte na metodzie Scheimpfluga
• OCT-A
• ultrasonografia (USG) o wysokiej rozdzielczości.

Mikroskopia lustrzana (spekularna)

Mikroskopia ta jest używana do określania gęstości i morfologii komórek śródbłonka rogówki. Badanie dostarcza cennych informacji, które pomagają okulistom nie tylko w określeniu etiologii obrzęku rogówki, lecz także w rokowaniu. Jak już zostało powiedziane, prawidłowa gęstość komórek śródbłonka maleje wraz z wiekiem. W chwili urodzenia liczy mniej więcej 5000-6000 kom/mm², ale stopniowo się zmniejsza do blisko 3500 kom/mm² w wieku 5 lat, 3000 kom/mm² w 14-20 r.ż. i 2500 kom/mm² w późnej dorosłości. Wynika to ze związanego z wiekiem wzrostu wymiarów rogówki i naturalnego procesu starzenia się komórek śródbłonka. Wiadomo, że różnice rasowe i geograficzne, a także czynniki środowiskowe wpływają na szybkość spadku ich gęstości. Ryzyko dekompensacji rogówki jest wysoce prawdopodobne przy <500 kom/mm². Parametr ten jest również jednym z kluczowych elementów kwalifikacji do operacji wewnątrzgałkowych^11,12.

Mikroskopia konfokalna

Jest to nieinwazyjna technika diagnostyczna, która umożliwia obrazowanie mikroskopowe in vivo wszystkich warstw rogówki. W sytuacji gdy mikroskopia lustrzana jest często nieskuteczna w wizualizacji obrzęku śródbłonka rogówki, mikroskopia konfokalna jest w stanie zobrazować śródbłonek w przypadkach umiarkowanego obrzęku rogówki. Ta technika jest szczególnie pomocna przy ocenie jednostronnych przypadków obrzęku rogówki. Jej dość dużym ograniczeniem w ocenie śródbłonka rogówki są dostępność oraz problemy z interpretacją wyników, ponieważ dostępne są one jedynie w dużych ośrodkach akademickich¹³.

Optyczna koherentna tomografia odcinka przedniego

Jest nieinwazyjną technologią oceny odcinka przedniego gałki ocznej, której zasada działania jest analogiczna do ultradźwięków, ale z emisją i odbiciem światła zamiast dźwięku. Jest to urządzenie bardzo przydatne do dokumentowania i obrazowania grubości rogówki (pachymetria), konfiguracji kąta przesączania, głębokości komory przedniej. Używana jest również do oceny głębokości blizn lub złogów rogówki. Urządzenie to może również zobrazować odwarstwioną błonę Descemeta, która jest maskowana przez obrzęk rogówki lub obecność złogów w rogówce^14,15.

Biomikroskopia ultradźwiękowa

Ultrabiomikroskopia (UBM) zapewnia obrazowanie odcinka przedniego in vivo w wysokiej częstotliwości. Uwidacznia rogówkę, przednią i tylną powierzchnię tęczówki, ciało rzęskowe, więzadełka soczewki, kąt przesączania oraz przednią torebkę soczewki. Pozwala również obrazować pękniętą i przesuniętą błonę Descemeta, zrosty tęczówkowo-rogówkowe i soczew­kowo-rogówkowe, co pomaga ustalić przyczyny obrzęku lub zmętnienia rogówki i ułatwia planowanie operacji¹⁶.