Działania niepożądane po leczeniu BoNT-A mają zazwyczaj charakter przejściowy. Najczęstszym jest różnego stopnia opadanie powieki, które wynika z migracji leku do mięśnia dźwigacza powieki. Ma ono miejsce u 10-30% pacjentów, częściej u dzieci niż u dorosłych. Zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku tygodni. Podawanie leku w pozycji z uniesioną głową, wysunięcie igły po co najmniej 30 s od wstrzyknięcia i precyzyjne podanie BoNT-A może zminimalizować ryzyko tego powikłania. U małych dzieci ptoza może wpływać na funkcje wzrokowe, prowadząc do rozwoju niedowidzenia, dlatego u tej grupy zasadne jest np. podklejanie opadniętej powieki górnej w ciągu aktywności. U części osób w następstwie podania BoNT-A do mięśni poziomych obserwuje się zez pionowy i podwójne widzenie, które może być przyczyną niekomfortowych dla pacjenta dolegliwości wzrokowych^5,7. Wynikiem samego wstrzyknięcia nierzadko bywają podrażnienie oka i miejscowy wylew podspojówkowy, które powodują przejściowy dyskomfort^5,8.

Dzieci i osoby z zaburzeniami nerwowo-mięśniowymi mogą być bardziej podatne na działania niepożądane⁸.

Komplikacje trwale zagrażające widzeniu, takie jak perforacja twardówki i krwotok zagałkowy, zdarzają się niezmiernie rzadko. Opisano jeden przypadek neuropatii nerwu wzrokowego, której objawy wycofały się po leczeniu farmakologicznym¹². Odnotowano również przypadki tonicznej źrenicy, która może być spowodowana bezpośrednim uszkodzeniem lub dyfuzją preparatu do zwoju rzęskowego⁷.

Do rzadkich powikłań ogólnoustrojowych zaliczają się: uogólnione osłabienie mięśni, reakcje alergiczne (wysypka, świąd, reakcje anafilaktyczne), objawy grypopodobne. Trzeba pamiętać, że dawki BoNT-A stosowane w zezie są znacznie niższe od tych potrzebnych do działania toksycznego⁷.

Podsumowanie

Toksyna botulinowa jest skutecznym i bezpiecznym środkiem w leczeniu zeza i zaburzeń ruchomości gałek ocznych – pod warunkiem odpowiedniego doboru dawki oraz techniki iniekcji. Monitorowanie pacjentów po zabiegu i dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pozwala na minimalizację ryzyka powikłań oraz optymalizację efektów terapeutycznych. Terapia BoNT-A w wymienionych wyżej wskazaniach jest z powodzeniem stosowana w białostockiej Klinice Okulistyki Dziecięcej z Ośrodkiem Leczenia Zeza.