W ostatnim czterdziestoleciu obserwuje się znaczący postęp w terapii nowotworów u dzieci i młodzieży; aktualnie ok. 80 proc. uzyskuje ponad pięcioletnie przeżycie lub zostaje trwale wyleczone z choroby nowotworowej i liczba ta zwiększa się każdego roku. Możemy zatem ocenić stan zdrowia i jakość życia osób leczonych w dzieciństwie z powodu nowotworów. Jak wskazują badania prowadzone na dużych kohortach, wielolekowa chemioterapia czy radioterapia mogą być przyczyną licznych odległych uszkodzeń narządów, znacznie pogarszających jakość życia i wpływających na długość przeżycia. Co najmniej jedno powikłanie narządowe występuje u ponad 66 proc. ozdrowieńców, w tym ciężkie, zagrażające życiu – u ok. 25 proc. Najpoważniejsze z nich, zagrażające zgonem, to: kardiomiopatia poantracyklinowa, uszkodzenia płuc, skłonność do rozwoju kolejnych nowotworów.[1]

U osób leczonych w dzieciństwie z powodu nowotworu zaburzenia hormonalne należą do najczęstszych. W tej grupie schorzeń trzeba wymienić choroby tarczycy, zwłaszcza niedoczynność (po radioterapii), zaburzenia czynności osi podwzgórzowo-przysadkowej, w tym niedostateczną produkcję hormonu wzrostu, niedomogę funkcji gonad, otyłość. Gonady, zarówno męska, jak i żeńska, są szczególnie wrażliwe na działanie terapii przeciwnowotworowej, z uwagi na obecność dużej populacji dzielących się komórek.[2] Prawidłowe pokwitanie płciowe kobiet, płodność, możliwość urodzenia potomstwa zależą od prawidłowej czynności osi podwzgórze-przysadka-gonady, jajników i macicy. Uszkodzenie jednego z wyżej wymienionych elementów przez chemio-, radioterapię lub zabieg chirurgiczny może być przyczyną braku możliwości posiadania potomstwa lub przedwczesnego wygasania czynności jajników.

Wpływ terapii przeciwnowotworowej na czynność jajników

Liczba pierwotnych pęcherzyków w jajnikach osiąga szczyt około 6. miesiąca życia płodowego (ok. 7 mln), po czym ulega stopniowo atrezji. W okresie okołoporodowym wynosi 1-2 mln, a tylko około 400 jest uwalnianych jako dojrzałe oocyty. Po 35. r.ż. ...

Następstwem przedwczesnej menopauzy jest znacząco większa skłonność do otyłości, chorób układu krążenia i osteoporozy.[8]

Chemioterapia

Stopień uszkodzenia jajników zależy od rodzaju zastosowanej chemioterapii, liczby i dawek sumarycznych poszczególnych cytostatyków, a także od wieku pacjentek w czasie chemioterapii. Protokoły jej stosowania u dzieci składają się z kilku cytostaty...

Chemioterapia może uszkadzać bezpośrednio pierwotne pęcherzyki lub pośrednio, poprzez uszkodzenie wzrastających pęcherzyków, co prowadzi do zwiększenia „rekrutacji” pierwotnych pęcherzyków. W warunkach fizjologicznych jajnik jest miejscem atrezji ...