Głodzenie przedłużające się ponad trzy doby skutkuje pojawieniem się we krwi ciał ketonowych. Lipoliza spowodowana uwolnieniem kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej i wątrobowa synteza ciał ketonowych, będących w okresie przewlekłego głodzenia głównymi substratami energetycznymi, także dla tkanki nerwowej, prowadzą do kwasicy metabolicznej zaburzającej liczne procesy metaboliczne.

Kacheksja i anoreksja

Kacheksja i anoreksja należą do obrazu zaawansowanej choroby nowotworowej, przewlekłych chorób zapalnych. Odpowiedź immunologiczna w tych schorzeniach znacząco przyspiesza procesy metaboliczne i zwiększa zapotrzebowanie energetyczne ustroju. W tych sytuacjach zaleca się stosowanie leków pobudzających apetyt, spożywanie odpowiednio wzbogaconych w suplementy białkowe posiłków, probiotyków utrzymujących prawidłowy skład flory jelitowej i w miarę możności umiarkowany wysiłek fizyczny. Stosowanie stymulującej apetyt greliny lub zwiększających masę mięśniową androgenów nie jest rutynowo zalecane. Niestety jednak samo żywienie tych chorych wobec hiperkatabolizmu tkankowego nie jest w stanie całkowicie odwrócić ujemnego bilansu białkowego i przyczynić się do regeneracji tkanek.[1]

Refeeding syndrome

Zespół ponownego odżywienia jest potencjalnie śmiertelnym powikłaniem zbyt intensywnego lub źle zbilansowanego odżywiania drogą doustną, dojelitową lub pozajelitową wyniszczonych lub niedożywionych chorych. Chorzy, którzy w sposób niekontrolowany ubyli na wadze ponad 10 proc. w ciągu ostatnich kilku miesięcy lub nie jedli przez ostatnie 5-7 dni, są szczególnie narażeni na to powikłanie. Odbudowa masy ciała po okresie jej utraty musi przebiegać w sposób zaplanowany. Zbyt szybka i agresywna w stosunku do obecnego zapotrzebowania podaż produktów wysokoenergetycznych destabilizuje homeostazę i prowadzi do wielonarządowych powikłań. Początkowo, w pierwszym tygodniu terapii uzupełniamy niedobory kaloryczne w tempie nie szybszym niż 20 kcal/kg/dzień, co zwykle oznacza podaż nie więcej niż 1000 kcal/d.[2-5]

Już po kilku dniach od wdrożenia zbyt obfitego żywienia dochodzi do poważnych zaburzeń metabolicznych i elektrolitowych, m.in. hipofosfatemii, hipokalemii i hipomagnezemii, oraz ujawnienia się niedoborów mikroelementów, w tym hipowitaminozy B1, co skutkuje m.in. dysfunkcją układu nerwowego (zaburzenia świadomości, drgawki, śpiączka), niewydolnością oddechową (zaburzenia oddychania) i układu sercowo-naczyniowego (tachykardia, arytmie i obrzęki).

Konsekwencje Refeeding syndrome

Do konsekwencji zespołu ponownego odżywienia należą:

1. zaburzenia wolemii i bilansu wodnego (z hipo- lub hipernatremią)

• przewodnienie (hipotoniczne),
• odwodnienie (hiperosmolarne),

2. zaburzenia wodno-elektrolitowe

• hipofosfatemia,
• hipokaliemia,
• hipomagnezemia,

3. zaburzenia metabolizmu glukozy, tłuszczy i białek

• hiperglikemia,
• hipoglikemia,
• hipertriglicerydemia,
• hiperamonemia,

4. zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej

• kwasica metaboliczna (mleczanowa),
• kwasica oddechowa (hiperkapnia),

5. niedobór mikroelementów i witaminy B1

• zespół Wernickego-Korsakowa,
• choroba beri-beri,

6. niewydolność wielonarządowa

• sercowo-naczyniowa,
• oddechowa,
• układu nerwowego,
• nerek,
• wątroby.