Tabela 1. Zespół jelita nadwrażliwego – Kryteria Rzymskie IV³

Jeśli więc najczęstszą przyczyną zmiany rytmu wypróżnień jest zespół jelita nadwrażliwego, a rozpoznanie choroby stawiane jest na podstawie wywiadu i badania fizykalnego, to gdzie jest haczyk? Należy zdać sobie sprawę, że czułość rozpoznawania zespołu jelita nadwrażliwego według kryteriów klinicznych, bez współwystępowania objawów alarmowych, nie przekracza 69,7%, a więc jest niska. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że biegunka i zaparcie jako pojedyncze objawy raka jelita grubego mają bardzo niską dodatnią wartość predykcyjną (PPV – positive predictive value)^4,5. Ryzyko raka wyraźnie rośnie, gdy biegunce lub zaparciu towarzyszy inny objaw dotyczący przewodu pokarmowego, a w szczególności tak zwany objaw alarmowy. W takiej sytuacji warto przeprowadzić szczegółowe badania diagnostyczne.

Najczęściej wymienianymi objawami alarmowymi są:

• krwawienie z jelita grubego (krew na stolcu, zmieszana ze stolcem, krew na papierze toaletowym, smoliste stolce)

• niedokrwistość i syderopenia

• utrata masy ciała

• gorączka

• wiek wystąpienia objawów powyżej 50 r.ż.

• wywiad rodzinny raka jelita grubego

• dolegliwości nocne.

W 2015 r. Narodowy Instytut Zdrowia Wielkiej Brytanii (NICE – National Institute for Health and Care Excellence) określił kryteria skierowane do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, których spełnienie powinno wiązać się ze skierowaniem pacjenta do pilnej diagnostyki w kierunku raka jelita grubego.

Kolonoskopia jest bezwzględnie rekomendowana u pacjentów⁶:

• ≥40 r.ż. z utratą masy ciała i bólem brzucha

• ≥50 r.ż. z krwawieniem z odbytu

• ≥60 r.ż. z niedokrwistością

• ≥60 r.ż. ze zmianą rytmu wypróżnień występującą w ostatnim roku.

Dodatkowo NICE zachęca lekarzy rodzinnych do kierowania pacjenta na kolonoskopię, o ile spełniają następujące kryteria⁶:

• <50 lat z krwawieniem z odbytu i bólem brzucha

• <50 lat z krwawieniem z odbytu i zmianą rytmu wypróżnień