Chemioterapia jako metoda leczenia raka piersi jest z tym ściśle związana, ponieważ do jej działań niepożądanych bezpośrednio ingerujących w fizyczny obraz kobiety należą: wypadanie włosów, opuchnięcie ciała, zmiana masy ciała, zmiany skórne oraz pękające paznokcie7. Co więcej, po przebytej CTH może się ona borykać z trudnościami psychologicznymi w postaci zaburzeń poznawczych, objawów stresu pourazowego, lęku zarówno przed nawrotem choroby, jak i o to, że zmiany zachodzące w jej ciele będą nieodwracalne, trwale ją oszpecą i przestanie sama siebie postrzegać jako kobietę oraz podobać się partnerowi8,9.

Radioterapia

Leczenie naświetleniem jest metodą starodawną, stosowaną od czasu odkrycia w 1895 r. promieni rentgenowskich.

Promieniowaniu może być poddawana zarówno ściana klatki piersiowej (po mastektomii), cała pierś lub jej część (po operacji ją oszczędzającej), jak i regionalne węzły chłonne10.

Działania niepożądane RTH związane ze wzrostem toksyczności wiążą się m.in. z zachorowaniem na zapalenie płuc, kardiotoksycznością oraz objawami obrzęku limfatycznego11. Podstawowym i szczególnie odczuwalnym skutkiem naświetlań chorego obszaru są częste odparzenia oraz inne zmiany skórne, które ją podrażniają i powodują tkliwość w obrębie napromieniowanego miejsca. To może znacząco obniżać sprawność w obrębie ręki, co m.in. utrudnia funkcjonowanie pacjentki w codziennym życiu oraz sferze intymnej.

Jak wykazano (jedynie w kontekście leczenia onkologicznego), RTH przynosi korzyści związane ze zwiększonym prawdopodobieństwem wyniszczenia komórek nowotworowych u pacjentek zarówno po mastektomii, jak i operacji oszczędzającej10,11.

Hormonoterapia

Ten typ leczenia jest stosowany przy hormonozależnym raku piersi. Zakłada, że komórki nowotworowe żywią się estradiolem, tak więc sama terapia polega na zahamowaniu produkcji estrogenu w ciele kobiety, tym samym ograniczając rozwój nowotworu hormonozależnego. Ma to jednak konsekwencje w działaniach niepożądanych. Do najczęstszych objawów wypadowych należą: uderzenia gorąca, nocne poty i zaburzenia snu oraz znaczny przyrost masy ciała12.

Osobno warto wspomnieć o symptomie, który w szczególny sposób ingeruje w kobiecość, atrakcyjność, seksualność oraz możliwości posiadania dziecka, czyli jatrogennej (w wyniku zastosowanej terapii) przedwczesnej menopauzie. Utrata możliwości posiadania dziecka, permanentne zaprzestanie miesiączkowania oraz inne zmiany w ciele ingerują, zarówno dosłownie, jak i symbolicznie, w te wszystkie wartości związane z poczuciem atrakcyjności seksualnej.

W wyniku leczenia hormonalnego pacjentka może dodatkowo borykać się z objawami obniżonego nastroju, lękami oraz zaburzeniami depresyjnymi, co także negatywnie wpływa na jej libido oraz obniża satysfakcję seksualną. Poza obniżonym i/lub znikomym poziomem libido oraz przedwczesną menopauzą te same chore mogą doświadczać wtórnych objawów leczenia w postaci suchości pochwy i/lub dyspareunii12,13.

Leczenie chirurgiczne

Jedną z najstarszych, a zarazem nadal najczęściej stosowanych metod leczenia nowotworu piersi jest zabieg chirurgiczny. Początkowo, zwłaszcza w XX w., jedyną formą operacji była mastektomia. Wraz z rozwojem medycyny oraz dostępem do nowych technologii w onkologii coraz częściej proponowane jest stosowanie zabiegu oszczędzającego pierś lub mastektomia z jednoczesną rekonstrukcją piersi bezpośrednio podczas zabiegu albo rekonstrukcją wykonaną w czasie kolejnego.

W dobie rozwoju chirurgii onkologicznej oraz badań nad QoL coraz większą uwagę zwraca się na aspekt postrzegania swojego ciała przez kobiety chorujące na raka piersi. Według badaczy rodzaj zabiegu oraz blizny pooperacyjnej mają wpływ na ich funkcjonowanie – nie tylko fizyczne, lecz także społeczne, psychologiczne oraz seksuologiczne. W szczególności rodzaj i skutki operacji będą miały znaczenie dla funkcjonowania psychologicznego i seksuologicznego pacjentki. Wynika to z tego, że piersi stanowią element kobiecej identyfikacji i poza funkcją karmienia dziecka mają wymiar estetyczny, seksualny, atrakcyjności oraz symboliczny – a to wszystko wpływa na samoocenę chorej oraz postrzeganie siebie jako kobiety14.

Mastektomia

Poza tym, że mastektomia wpływa na fizyczność, to odbija się również na funkcjonowaniu psychoseksuologicznym.

Według badaczy zabieg ten może stać się przyczyną licznych zaburzeń anatomiczno-fizjologicznych, do których należą m.in.: obrzęk limfatyczny kończyny, zmniejszenie siły mięśniowej, ograniczenie ruchomości ręki w stawach, wady postawy ciała15. Nowotwór piersi oraz rodzaj operacji istotnie wpływają na obniżenie QoL we wszystkich sferach: psychologicznej, społecznej, zawodowej oraz intymnej15.

Na podstawie badań z zakresu psychoonkologii odkryto tzw. kompleks połowy kobiety u pacjentek po zabiegu mastektomii (bez wykonanego zabiegu rekonstrukcji piersi). Charakteryzuje się on objawami obniżonej samooceny, brakiem akceptacji własnego ciała, obniżonym libido, brakiem przyjemności z kontaktów seksualnych oraz ogólnie obniżoną jakością życia seksualnego14,15.

To, w jaki sposób chora ocenia bliznę pooperacyjną, również wpływa na jej samopoczucie oraz nastawienie do aktywności seksualnej. Według specjalistów dobry status socjoekonomiczny, wsparcie ze strony personelu medycznego, grup społecznych, bliskich oraz partnera sprzyjają samoakceptacji wobec przebytego zabiegu mastektomii i pomagają w powrocie do aktywności seksualnej14,15. Jak już wspomniano, jest to uzależnione od wielu czynników – najważniejszy w procesie powrotu do życia intymnego jest partner, jego zaangażowanie, wsparcie podczas leczenia, okazywanie bliskości, czułości oraz akceptacji momentów, w których pacjentka ma wyraźnie obniżony nastrój oraz odczuwa lęk. To dzięki niemu szczególnie młoda pacjentka ma szansę lepiej poradzić sobie z chorobą i utratą piersi w wyniku operacji, co sprzyja powrotowi do pożycia intymnego3.

Funkcjonowanie seksualne po zabiegu rekonstrukcji piersi lub oszczędzającym pierś

Rekonstrukcja piersi może być następstwem mastektomii, za czym idą zarówno korzyści, jak i potencjalne trudności. Przede wszystkim chora nie musi używać protezy maskującej ani dbać o jej poprawne umiejscowienie, co wiąże się z komfortem psychicznym, mniejszym poziomem stresu oraz niepokoju. Zabieg rekonstrukcji sprzyja poprawie poczucia swojej wartości jako kobiety i daje swobodę wynikającą z tego, że nie musi przed nikim ukrywać braku piersi. Obecność tej części ciała sprawia dodatkowo, że chora lepiej czuje się sama ze sobą, ma poczucie kompletności i nie boryka się z tzw. kompleksem połowy kobiety. Niemniej rekonstrukcja piersi to nie tylko korzyści. Ich obszar w wyniku zabiegu może być tkliwy, co często wywołuje dyskomfort i powoduje trudności w czerpaniu przyjemności z aktywności seksualnej16.

Do góry