Sposób dokonania rekonstrukcji również będzie miał wpływ na samoocenę kobiet oraz jakość ich życia seksualnego. Pacjentki, których pierś została zrekonstruowana z tkanek własnych, lepiej oceniały zabieg oraz w następstwie życie intymne niż te, którym zastosowano implanty. Wynika to m.in. z tego, że przy zastosowaniu tkanek własnych jest większa szansa, by uzyskać pierś zbliżoną rozmiarem, co przekłada się na ogólną samoocenę i poczucie atrakcyjności¹⁷.

Porównanie zabiegu oszczędzającego z mastektomią pod względem jakości funkcjonowania pacjentki po leczeniu onkologicznym wykazało, że niekoniecznie zabieg oszczędzający jest oceniany jako lepszy w stosunku do mastektomii¹⁵. Właśnie w jego przypadku chore częściej zgłaszały dolegliwości bólowe, tkliwość w obrębie operowanej piersi oraz obrzęk, niż to miało miejsce po mastektomii. Zabieg oszczędzający oznacza więc z jednej strony zachowanie piersi, z drugiej jednak zmaganie się z przewlekłym bólem, który może wpływać na libido oraz satysfakcję seksualną.

Zaburzenia seksualne

Większość kobiet po przebytym raku piersi doświadcza zaburzeń w sferze funkcjonowania seksualnego. Statystyki wskazują, że ich odsetek waha się w granicach 78-90%¹⁸.

Eksperci wskazują, że do głównych objawów zaburzeń seksualnych należą: ból związany z penetracją, brak lubrykacji, dyspareunia, zmniejszenie popędu płciowego oraz zaburzenia podniecenia, co powoduje, że chore mogą unikać aktywności seksualnej¹⁸.

Jakość funkcji i aktywności seksualnych oraz postrzeganie własnego ciała są istotnie gorzej oceniane przez pacjentki, u których zastosowano leczenie wielomodalne (kilka różnych metod terapii onkologicznych w procesie leczenia, np. operacja + CTH + naświetlania), niż przez te, które były poddane wyłącznie zabiegowi chirurgicznemu.

Ważną rolę odgrywa też moment zachorowania. Jeśli nowotwór piersi przebyła kobieta w młodym wieku, czyli w okresie związanym z poszukiwaniem partnera, zakładaniem rodziny, myśleniem o potomstwie, to istnieje zauważalna znacząca różnica w zakresie spadku funkcji seksualnych (np. libido) i poczucia własnej wartości w porównaniu ze starszymi. Dodatkowo stwierdzono, że młode pacjentki w wyniku terapii i zmian zachodzących w ciele częściej doświadczają objawów lęku i depresji, które bezpośrednio będą wpływać na jakość życia seksualnego. Pod względem oceny własnego ciała, poczucia atrakcyjności, kobiecości gorzej sobie też radzą niż starsze kobiety^8,3.

Istotna jest również profilaktyka i zapobieganie objawom związanym z działaniami niepożądanymi procesu leczenia. Specjaliści zwracają uwagę, że objawy przewlekłego zmęczenia i osłabienia (np. po CTH) często znacząco obniżają i zaburzają libido pacjentki, uniemożliwiając jej prowadzenie satysfakcjonującego życia seksualnego⁶. Dlatego tak ważne jest, aby chore dbały o wypoczynek, zbilansowaną dietę, aktywność oraz sen.

Co ciekawe, w aspekcie funkcjonowania seksualnego po zabiegu chirurgicznym niezwykle istotna jest strona operacji piersi. Badania wskazują, że jeśli zabieg był przeprowadzany po stronie dominującej ręki, kobiety gorzej oceniały wskaźniki funkcjonowania dotyczące wykonywania codziennych czynności, życia zawodowego, a także sfery intymnej^15,19.

Dyskusja

Postrzeganie obrazu własnego ciała, poczucie kobiecości, atrakcyjności fizycznej oraz seksualnej mają istotny wpływ na funkcjonowanie seksualne pacjentki z rakiem piersi – zarówno w trakcie leczenia, jak i po jego zakończeniu²⁰.

Przytoczone wyżej wyniki badań opisujące sytuację psychoseksuologiczną kobiet z nowotworem piersi sugerują, że jego lokalizacja, a także czynniki psychologiczne oraz socjodemograficzne (np. młody wiek w momencie zachorowania) mogą wpływać nie tylko na sposób postrzegania choroby, lecz także na seksualność pacjentek. W zależności od grupy wiekowej mogą one bardziej się skupiać na określonych skutkach niepożądanych leczenia i na tym, na ile utrudnia to realizację zadań rozwojowych przynależnych do danej fazy życia (np. zakładanie rodziny, życie seksualne, posiadanie dzieci)^8,3.

Największy wpływ na postrzeganie własnej atrakcyjności ma zabieg chirurgiczny prowadzący do zasadniczych zmian w funkcjonowaniu, a także wyglądzie. Chore z rakiem piersi zgłaszają pogorszenie w sferze postrzegania siebie jako kobiety. Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na tzw. kompleks połowy kobiety diagnozowany u tych, które przeszły mastektomię – jest on dowodem na ważność waloru fizycznego w poczuciu tożsamości kobiecej. Blizna pooperacyjna po usunięciu piersi wymaga od pacjentki większego wysiłku w maskowaniu za pomocą protezy zarówno braku piersi, jak i tego, by sama proteza nie została zauważona przez innych. Pomimo wsparcia bliskich utrata piersi może obniżać samoocenę, samopoczucie oraz libido^15,4.

Specjaliści powinni mieć świadomość, że pacjentki z problemami seksualnymi często odczuwają skrępowanie i doświadczają poczucia wstydu, mówiąc o tych trudnościach. Ważne jest zatem, aby w wywiadzie klinicznym zwrócić na to szczególną uwagę i wykazywać się troską oraz empatią w trakcie zadawania pytań o życie intymne chorej⁸.

Wsparcie ze strony bliskich, zwłaszcza partnera, pozwala lepiej radzić sobie ze skutkami leczenia. Grupy wsparcia, konsultacje psychiatryczne, seksuologiczne oraz psychoterapia także odgrywają istotną rolę w powrocie do zdrowia pacjentki i mają szczególne znaczenie dla sfery psychologicznej i społecznej. Istnieje więc potrzeba systematycznej pracy z chorymi oraz psychoedukacji w zakresie akceptacji obrazu własnego ciała, redefiniowania tego, czym jest dla nich kobiecość i seksualność, a także umiejętnego radzenia sobie z emocjami³.