Wprowadzenie

Płukanie żołądka jest, obok prowokowania wymiotów, podawania węgla aktywowanego oraz całkowitego płukania jelit, jedną z procedur dekontaminacyjnych, zapobiegających wchłonięciu substancji toksycznych z przewodu pokarmowego.

U dzieci jest technicznie trudniejsze do wykonania niż u dorosłych ze względu na obronę dziecka przed jego wykonaniem i brak współpracy. Obecność jednego z rodziców może być czynnikiem uspokajającym dziecko. Dla małego pacjenta zabieg płukania żołądka jest traumą, dlatego decyzja o jego podjęciu powinna być rozważna i uzasadniona. Lekarz powinien ocenić stopień ryzyka zatrucia oraz korzyści wynikające z wykonania płukania żołądka.

Wskazania

Płukanie żołądka ogólnie zaleca się po spożyciu substancji toksycznych, które stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka, jeśli od momentu ich spożycia nie upłynęło więcej niż 1 h (tzw. złota godzina, większe prawdopodobieństwo obecności substancji w żołądku). Istnieją jednak pewne szczególne sytuacje kliniczne, które uzasadniają wykonanie płukania po upływie dłuższego czasu od ekspozycji (do 4-6 h) i są to:

• Spożycie dużych ilości substancji toksycznych lub związków o szczególnych właściwościach toksycznych, np. leków działających depresyjnie na układ krążenia (antagoniści wapnia lub ß-adrenolityki) lub na ośrodkowy układ nerwowy (trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, benzodiazepiny, karbamazepina, baklofen)

• Spożycie substancji toksycznych zwalniających motorykę przewodu pokarmowego (leki o działaniu cholinolitycznym).

• Spożycie leków o przedłużonym działaniu

• Spożycie substancji, które tworzą złogi w przewodzie pokarmowym (np. salicylany).

Rycina 1. Zestaw do płukania żołądka.

Tabela. Rozmiary sondy do płukania żołądka w zależności od wieku chorego i sposobu jej wprowadzenia

Rycina 2. Zestaw do odsysania.

W przypadku spożycia lub podejrzenia spożycia toksyn muchomora sromotnikowego niektórzy autorzy uważają, że płukanie żołądka powinno być wykonane w ciągu 4-6 h. Biorąc jednak pod uwagę, że w popłuczynach żołądka znajdowano resztki grzybów nawet w 5 dobie od spożycia, większość uznaje za zasadne wykonanie płukania bez względu na czas, jaki upłynął od zatrucia grzybami.

Zestaw do płukania żołądka

W skład zestawu do płukania żołądka wchodzą (ryc. 1):

• Sondy nosowo-żołądkowe lub ustno-żołądkowe z otworami bocznymi, o rozmiarach dobranych odpowiednio do wieku dziecka (tabela). Wprowadzenie sondy żołądkowej przez nos zapewnia jej lepszą stabilizację, zaś przez usta – ze względu na większą średnicę cewnika – lepszy rezultat płukania

• Znieczulający preparat do nawilżenia końcówki zgłębnika (np. 2% żel z lidokainą)

• Strzykawki o objętości 20 i 50 ml

• 0,45 % roztwór NaCl (mieszanina 1:1 izotonicznego roztworu soli i wody do wstrzyknięć przygotowana przez zabiegiem) o temperaturze ok. 37°C