Punkcja i trepanobiopsja szpiku są rutynowymi badaniami stosowanymi w diagnostyce wielu chorób u dzieci i dorosłych. Punkcję szpiku wprowadzono ponad 100 lat temu. Od tego czasu stopniowo wzrastała rola tej metody diagnostycznej. Obecnie badanie szpiku jest jedną z najwartościowszych metod stosowanych w diagnostyce i monitorowaniu leczenia schorzeń hematoonkologicznych. Szpik do badania można uzyskać za pomocą biopsji aspiracyjnej lub trepanobiopsji kości gąbczastej. W trakcie wykonywania punkcji aspiracyjnej uzyskuje się komórki szpiku, podczas gdy trepanobiopsja polega na pobraniu fragmentu kości zawierającej szpik. Ocena szpiku z punkcji aspiracyjnej obejmuje określenie udziału procentowego poszczególnych komórek szpiku (mielogram) i wykrycie komórek nieprawidłowych. Badania immunofenotypowe, cytogenetyczne oraz molekularne pozwalają na szczegółową identyfikację nieprawidłowych komórek, np. w białaczkach. Takie badanie ma charakter ilościowy oraz jakościowy. Trepanobiopsja natomiast pozwala na ocenę utkania szpiku przez wykonanie badania histologicznego, co nie jest możliwe z biopsji aspiracyjnej.

Wskazania

Do najczęstszych wskazań do wykonania badania szpiku u dzieci należą:

• Nieprawidłowy obraz krwi obwodowej – obecność blastów, leukocytoza z przewagą niedojrzałych granulocytów, pancytopenia, niedokrwistość, leukopenia bądź trombocytopenia niewiadomego pochodzenia, trombocytoza, obecność nietypowych komórek

• Diagnostyka: rozrostowych chorób krwi, wrodzonych i nabytych zespołów niewydolności szpiku, niedokrwistości aplastycznej i hipoplastycznej, zajęcia szpiku w chorobach nowotworowych, chorób spichrzeniowych, chorób autoimmunizacyjnych

• Diagnostyka gorączki o nieustalonej etiologii – łącznie z wykonaniem posiewu uzyskanego materiału ze szpiku

• Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych, wątroby i śledziony o nieznanej przyczynie, guzów klatki piersiowej i jamy brzusznej

• Obecność patologii poszczególnych linii komórkowych, której nie można wyjaśnić przyczynami leżącymi poza szpikiem

• Monitorowanie postępu leczenia chorych ze schorzeniami układu krwiotwórczego i po przeszczepieniu macierzystych komórek krwi

Do najczęstszych wskazań do wykonania trepanobiopsji należą;

• Brak materiału z punkcji aspiracyjnej

• Podejrzenie zwłóknienia szpiku

• Diagnostyka wybranych nowotworów

We wszystkich pierwotnych lub wtórnych schorzeniach szpiku jego ocena jest kluczowa dla ustalenia prawidłowego rozpoznania i wdrożenia odpowiedniego leczenia. Należy pamiętać, że wynik badania szpiku należy zawsze oceniać w kontekście stanu klinicznego chorego.

Przeciwwskazania

Nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do biopsji szpiku. Mogą zaistnieć przeciwwskazania względne związane z ogólnym złym stanem dziecka, ryzykiem powikłań znieczulenia ogólnego. Trombocytopenia i inne koagulopatie nie są przeciwwskazaniem do tego badania. Zaburzenia krzepnięcia powinny być wyrównane przed planowanym badaniem, a biopsję u tych chorych powinien wykonywać doświadczony lekarz.

Rycina 1. Igły do biopsji aspiracyjnej (a i b) oraz trepanobiopsji szpiku (c)

Rycina 2. Najczęstsze miejsce pobrania szpiku – kolce biodrowe przednie i tylne