Ciśnienie tętnicze krwi jest zmiennym zjawiskiem hemodynamicznym, na które wpływa wiele czynników, w tym okoliczności i sposób przeprowadzenia pomiaru. Na wynik pomiaru mogą mieć wpływ chwilowe wahania ciśnienia krwi związane z cyklem oddechowym, emocjami, wysiłkiem fizycznym, spożywaniem posiłku, paleniem tytoniu czy piciem alkoholu. Niska temperatura w gabinecie, zimny lejek i membrana fonendoskopu, podobnie jak przepełnienie pęcherza moczowego mogą istotnie zawyżyć wynik pomiaru. Podobnie ból wywołany samą procedurą pomiaru może powodować przejściowy wzrost ciśnienia tętniczego nawet o 40 mm Hg.¹

Zgodnie z zaleceniami pomiar ciśnienia tętniczego powinien być integralną częścią badania przedmiotowego u wszystkich dzieci powyżej 3 roku życia.² Należy podkreślić, że jedynie prawidłowo wykonany i zinterpretowany pomiar może być podstawą rozpoznania nadciśnienia tętniczego.

Pomiaru ciśnienia tętniczego dokonuje się rutynowo na prawym ramieniu. Podczas pierwszej wizyty należy dokonać pomiaru na 4 kończynach. Ciśnienie tętnicze na kończynach dolnych jest zazwyczaj wyższe niż na górnych, a różnica ta może u starszych dzieci osiągać 25-50 mm Hg. Jeśli ciśnienie tętnicze na nogach jest niższe niż na rękach, a szczególnie jeśli różnica ta wynosi powyżej 20 mm Hg, należy podejrzewać koarktację aorty lub zwężenie aorty zstępującej i skierować dziecko do ośrodka specjalistycznego. Jeśli lekarz stwierdzi różnicę ciśnień między prawym a lewym ramieniem, podczas kolejnych wizyt pomiaru należy dokonywać po tej stronie, po której stwierdzono wyższe wartości ciśnienia. U zdrowego dziecka fizjologicznie różnica między kończynami górnymi może wynosić do 15 mm Hg. Większa różnica, powtarzająca się podczas kolejnych pomiarów, może świadczyć o anomalii naczyń tętniczych.

W celu rzetelnej oceny ciśnienia tętniczego u dziecka należy zwrócić uwagę nie tylko na sposób przeprowadzania pomiaru, ale także na staranne przygotowanie dziecka do pomiaru, jak również prawidło dobrać i założyć mankiet pomiarowy.^2,3

Zasady prawidłowego przygotowania dziecka do pomiaru ciśnienia tętniczego^1-3

• Ciśnienie należy mierzyć w spoczynku u dziecka wyciszonego, najlepiej rano po dobrze przespanej nocy lub w ciągu dnia po drzemce, w szczególnych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie pomiaru podczas snu;

• Kolejne pomiary ciśnienia tętniczego u tego samego dziecka należy zawsze wykonywać w tej samej pozycji ciała, zazwyczaj siedzącej, a u noworodków i niemowląt w pozycji leżącej;

• W przypadku pomiaru podczas wizyty lekarskiej, badań bilansowych czy też badań przesiewowych prowadzonych w szkole pomiaru dokonujemy u dziecka, które przez co najmniej 30-40 minut nie wykonywało wysiłku fizycznego, nigdy bezpośrednio po zajęciach wychowania fizycznego;

• Bezpośrednio przed pomiarem dziecko powinno pozostawać w pozycji siedzącej przez 5-10 minut;

• W trakcie samego pomiaru dziecko powinno siedzieć wygodnie oparte na krześle z ramieniem stabilnie podpartym tak, aby mankiet znajdował się na wysokości serca.

Zasady prawidłowego doboru mankietu pomiarowego^1-3

• Szerokość mankietu powinna obejmować około 2/3 długości ramienia w pomiarze od wyrostka kruczego łopatki do łokcia;

• długość pęcherza pneumatycznego w mankiecie powinna stanowić co najmniej 40% obwodu ramienia mierzonego w połowie jego długości.

Tabela 1. Wartości centylowe ciśnienia tętniczego dla chłopców w zależności od centyla wzrostu²

Tabela 2. Wartości centylowe ciśnienia tętniczego dla dziewcząt w zależności od centyla wzrostu²

Tabela 3. Normy ciśnienia tętniczego dla dziewcząt w wieku 7-18 lat dla metody oscylometrycznej [OLAF]⁵

Tabela 4. Normy ciśnienia tętniczego dla chłopców w wieku 7-18 lat dla metody oscylometrycznej [OLAF]⁵

Należy pamiętać, że zbyt wąski mankiet zawyży, a zbyt szeroki zaniży wynik pomiaru. Większość mankietów ma naniesiony zakres obwodów ramienia, dla których jest przeznaczony. Jeżeli obwód ramienia u dziecka, u którego dokonujemy pomiaru, mieści się w zakresach dwóch kolejnych mankietów, należy w takim przypadku wybrać mankiet większy.Fig. 1 Fig. 2  Fig. 3  Fig. 4 

Zasady prawidłowego założenia mankietu pomiarowego na ramieniu

• Znacznik tętniczy, wydrukowany na mankiecie, należy umieścić nad tętnicą ramienną – na powierzchni przyśrodkowej ramienia między głowami mięśnia dwugłowego i trójgłowego;