Pytania do specjalisty

Szczepienia

Dr n. med. Hanna Czajka

Poradnia Chorób Zakaźnych, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. św. Ludwika w Krakowie

Pediatr Dypl. 2013;17(5):68-76

1. Co robić z dziećmi nieszczepionymi w ogóle, jak postępować i jak prowadzić profilaktykę u dzieci w wieku przedszkolnym?

Jeśli po urodzeniu dziecko nie otrzymało szczepionki BCG, należy podać 1 dawkę wraz z pierwszą dawką HBV i DTP (przez kolejne miesiące nie szczepić w lewe ramię; w zależności od masy mięśniowej w prawe ramię lub w uda). Po 4 tygodniach należy wykonać szczepienie HBV-DTPa, za kolejne 4 tygodnie DTPa, IPV, po następnych 4 tygodniach szczepienie Hib i IPV, a w dowolnym czasie MMR. Po upływie 6-12 miesięcy 4 dawka DTPa i 3 IPV. Pierwsza dawka przypominająca polio w dowolnym czasie, pierwsza przypominająca dawka DTPa tylko wtedy, gdy dziecko cztery pierwsze dawki otrzymało między 3 a 4 rokiem życia, a między 4 a 5 dawką można zachować odstęp 3 lat (DTPa zarejestrowane jest do ukończenia 7 lat). Należy podkreślić, że wiek przedszkolny, to jest >3 lat, wyklucza możliwość stosowania szczepionki DTPw (z całokomórkowym komponentem krztuśca). Trzeba także poinformować rodziców dziecka o możliwości zastosowania szczepień zalecanych przeciwko pneumokokom, meningokokom, ospie wietrznej i grypie.

2. Jak tłumaczyć konieczność szczepień, gdy ruch antyszczepionkowy jest coraz aktywniejszy?

Umiejętnie przeprowadzona rozmowa z rodzicami sceptycznie nastawionymi do szczepień może być przełomem w uzyskaniu kompromisu między ich obawami a bezpieczeństwem i zdrowiem dziecka. Stąd lekarz (pediatra lub lekarz rodzinny) musi znać podstawowe informacje na temat procedury rejestracji szczepionek, poprzedzających ją badań klinicznych oraz na temat reakcji układu immunologicznego na podawane szczepionki. Wskazana jest także znajomość prawdziwych przeciwwskazań do profilaktyki chorób zakaźnych oraz znajomość i umiejętność wskazania źródeł wiedzy, na której lekarz opiera swą argumentację. W przypadku, gdy rodzice wychodzą z gabinetu nie w pełni przekonani co do potrzeby uodpornienia ich dziecka, funkcję nie zawsze kompetentnego doradcy przejmują fora internetowe i media. Znaczącym zagrożeniem dla profilaktyki chorób zakaźnych jest stanowisko wielu lekarzy (niekoniecznie pediatrów), którzy w swych wypowiedziach bagatelizują rolę szczepień, a nawet deklarują się jako ich przeciwnicy. Zjawisko to jest obserwowane nie tylko w Polsce i najczęściej wynika z braku elementarnej wiedzy na temat szczepień. Opinie te są niestety z dużą skrupulatnością cytowane i przytaczane przez rodziców odmawiających zgody na szczepienie dzieci.

Poza informacjami na temat aktualnego Programu Szczepień Ochronnych (PSO) i stosowanych w nim szczepionek (także zalecanych) pediatra powinien uprzedzać rodziców o możliwości ewentualnego wystąpienia u dziecka niepożądanych odczynów poszczepiennyc...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

1. Co robić z dziećmi nieszczepionymi w ogóle, jak postępować i jak prowadzić profilaktykę u dzieci w wieku przedszkolnym?

Jeśli po urodzeniu dziecko nie otrzymało szczepionki BCG, należy podać 1 dawkę wraz z pierwszą dawką HBV i DTP (przez kolejne miesiące nie [...]

3. Czy dziecko wymagające konsultacji neurologicznej (np. ze względu na obniżone napięcie mięśniowe) może być szczepione szczepionką skojarzoną acelularną przeciw krztuścowi przed konsultacją?

Zaburzenia napięcia mięśniowego, jeśli nie towarzyszą im inne zaburzenia neurologiczne, nie są przeciwwskazaniem do szczepienia, zwłaszcza szczepionką z acelularną komponentą krztuśca, dlatego [...]

4. Czy to prawda, że szczepionki skojarzone zawierające acelularny krztusiec dają słabszą i krótszą odporność niż szczepionki zawierające krztusiec pełnokomórkowy? Jeśli tak, to czym szczepić? A może szczepić młodzież?

W dwuletnim okresie po szczepieniu stwierdzono, że skuteczność szczepionek z bezkomórkowym komponentem krztuśca (Pa) jest podobna do skuteczności szczepionek całokomórkowych (Pw). We włoskim [...]

5. Nastolatek nieszczepiony przeciw krztuścowi – czy można podać Tdap zamiast Td? Będzie to pierwsze szczepienie przeciw krztuścowi.

Powyżej 7 lat nie jest możliwe przeprowadzenie szczepienia podstawowego przeciwko krztuścowi – toteż możliwe jest zastosowanie tylko jednej dawki szczepionki Tdap. [...]

6. Ośmiotygodniowe niemowlę, które w 4 tygodniu życia zachorowało na zapalenie dróg oddechowych, było hospitalizowane z rozpoznaniem krztuśca. Czy szczepić szczepionką acelularną przeciw krztuścowi, czy tylko przeciw błonicy i tężcowi? Rodzice bezrobotni mają trudności z zakupem szczepionki skojarzonej.

Przebycie krztuśca nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia, ale nie jest konieczne w opisanej sytuacji w pierwszym, a nawet drugim roku życia. Nie będzie zatem [...]

7. Czy w związku z niedostateczną ochroną przed krztuścem młodzieży i młodych dorosłych planuje się w kalendarzu szczepień szczepienia przeciw krztuścowi w 14 i 18 roku życia?

W obecnie obowiązującym PSO szczepienie przeciwko krztuścowi zaleca się w 14 lub 19 roku życia. Dla dzieci, które nie otrzymały dawki przypominającej DTP [...]

8. Czy jest możliwe, żeby roczne dziecko szczepione przeciw krztuścowi wg kalendarza szczepień zachorowało na krztusiec?

Podanie dziecku pierwszych trzech dawek (szczepienie pierwotne) może nie być w 100% skuteczne, dlatego istnieje możliwość zachorowania na krztusiec.

9. Jak długo utrzymuje się odporność po szczepieniu przeciw ospie? Czy zaszczepione dziecko zachowa odporność w wieku dorosłym?

Skuteczność szczepienia przeciwko ospie wietrznej szacowana jest na 95% w odniesieniu do ciężkiego przebiegu choroby i na 70-80% w odniesieniu do każdego zachorowania. Według [...]

10. Jak długo nie można szczepić dziecka, które chorowało na ospę wietrzną?

Przebycie ospy wietrznej nie stanowi przeciwwskazania dla szczepień, a szczepienia należy przeprowadzić tak szybko, jak to możliwe, zgodnie z oceną stanu klinicznego pacjenta. [...]

11. Dziewczynka 10-letnia ze znacznym opóźnieniem rozwoju psychoruchowego, z mózgowym porażeniem dziecięcym, po otrzymaniu jednej dawki szczepionki przeciw ospie nie jadła i nie chciała przyjmować płynów przez 7 dni, a następnie stopniowo wróciła do normy, bez żadnych odchyleń w badaniu przedmiotowym i badaniach laboratoryjnych. Czy można podać drugą dawkę szczepionki?

W opisanym przypadku niepożądane odczyny poszczepienne nie stanowią przeciwwskazania do podania 2 dawki i nawet jeśli założymy, że zdarzyły się na skutek reakcji [...]

12. Czy dzieciom, które otrzymały 2 dawki szczepionki monowalentnej przeciw odrze w 2 i 6 roku życia, następnie 1 dawkę szczepionki skojarzonej przeciw odrze, śwince i różyczce, chociaż nie ukończyły 19 roku życia, należy podać drugą dawkę szczepionki skojarzonej? Sanepid zaleca (nie nakazuje), aby dzieci, które zostały zaszczepione 2-krotnie przeciw odrze i raz MMR, doszczepiać drugą dawką MMR (w sumie 4 dawki przeciw odrze), ale za zgodą rodziców (wymagany podpis rodzica). Czy powinno się doszczepiać? Dotychczas wystarczające były 2 dawki przeciw odrze i 1 MMR.

Osobom, które wcześniej otrzymały szczepionkę monowalentną przeciwko odrze lub odrze i różyczce, można podać dwie dawki MMR w celu zabezpieczenia ich przeciwko śwince. [...]

13. Czy szczepionkę Nimenrix można podać po uprzednim szczepieniu szczepionką monowalentną przeciw meningokokom C? Jeśli tak, to po jakim czasie?

Brakuje badań, a tym samym rejestracji, mieszanego schematu szczepień. Z tej przyczyny lepiej zakończyć rozpoczęty schemat szczepień. Jeżeli jednak istnieją szczególne wskazania (np. [...]

14. Jak praktycznie wykorzystać szczepionki przeciw meningokokom? W jakim wieku i w jakim schemacie podać szczepionki skojarzone zamiast pojedynczych?

Nasz PSO zaleca u niemowląt, dzieci i młodzieży szczepienia przeciwko pneumokokom. Z uwagi na największą zapadalność w wieku niemowlęcym zaleca się szczepienie w tym okresie i można [...]

15. Czy przetrwały przewód tętniczy kwalifikuje niemowlę do bezpłatnego szczepienia przeciw pneumokokom? Dwoje niemowląt – urodzone w 37 Hbd z masą ciała >2500 g i urodzone w 38 Hbd z masą ciała 2500 g – czy mają prawo do bezpłatnego DTPa?

Przewlekła choroba serca stanowi samoistną podstawę do bezpłatnego szczepienia przeciwko pneumokokom. Decyzja należy do lekarza kwalifikującego dziecko do szczepienia.

16. Czy doszczepiać dzieci zaszczepione w pierwszych 2 latach życia w ramach profilaktyki pneumokokowej? Które i w jakim zakresie?

Dziecko w wieku >2 lat, które przeszło pełny cykl szczepień szczepionką skoniugowaną w pierwszych dwóch latach życia i należy do grupy ryzyka (uraz lub [...]

17. Którą szczepionkę – 23- czy 13-walentną – stosować u dorosłych?

Nasz PSO 2013 zaleca u dorosłych ≥50 roku życia podanie szczepionki skoniugowanej 13-walentnej, równocześnie zalecając, aby przy zastosowaniu szczepionki nieskoniugowanej jako pierwszej [...]

18. Według kalendarza DTP, Hib, WZW B, potem 2 dawki skojarzonej Infanrix IPV Hib. Czy wyrównać IPV i podać 3 dawkę (schemat 3 dawki IPV Hib)?

Szczepionka DTPa-IPV-Hib zarejestrowana jest w schemacie 3+1. Jeżeli w opisanej sytuacji zabrakło jednego ze składników przy podawaniu pierwszej dawki szczepionki, uzasadnione jest uzupełnienie [...]

19. Jaki jest schemat szczepienia dzieci z masą ciała poniżej 2000 g przeciw WZW B: w 0, 1, 2 i 6 miesiącu czy raczej 0, 1, 2, 12?

Zgodnie z PSO 2013 u dzieci z masą urodzeniową poniżej 2000 g zaleca się szczepienie przeciwko WZW B w schemacie 4-dawkowym (0, 1, 2, 12), [...]

20. Jak szczepić przeciwko WZW B dziecko 12-letnie, które zostało zaszczepione 2 dawkami Engerix w 1 i 6 tygodniu życia? Czy podać tylko 1 dawkę uzupełniającą?

Ponieważ od szczepienia dwiema pierwszymi dawkami upłynęło 12 lat, po podaniu jednej dawki po upływie 1-2 miesięcy warto oznaczyć stężenie przeciwciał [...]

21. Jakie powinno się zachować odstępy między podawaniem różnych szczepionek? Czy np. po szczepieniu przeciw pneumokokom zachować odstęp 1-2 tygodni przed podaniem DTP?

Odstępy między podaniem różnych szczepionek są dowolne, choć w opisanej sytuacji zachowanie 1-2 tygodni przerwy między szczepieniami przeciwko pneumokokom a DTP wydaje się [...]

22. Jak szczepić dzieci chore na hemofilię (choroba von Willebranda, otrzymują czynnik VIII krzepnięcia): 1) urodzone o czasie, 2) wcześniaki – czy zgodnie z zaleceniem hematologa, wbrew ChPL podskórnie, czy zgodnie z ChPL i wbrew hematologom – domięśniowo? Dotyczy głównie szczepionek acelularnych. Czy jest wykładnia prawna decyzji?

Dzieci chore na hemofilię powinny być szczepione zgodnie z zaleceniami hematologów. Jeżeli hematolog zaleca podanie podskórne szczepionki domięśniowej, należy, po odnotowaniu tego [...]

23. Czy są przeciwwskazania do szczepień u nastolatków z chorobą Hashimoto?

Przeciwwskazania do szczepień, tak jak w przypadku innych chorób przewlekłych, występują jedynie w wypadku zaostrzenia objawów choroby.

24. Czy są jakieś ograniczenia lub szczególne zalecenia dotyczące szczepień u dzieci będących w trakcie odczulania?

Dzieci odczulane nie powinny być szczepione w pierwszym okresie odczulania, a w trakcie szczepień należy zachować odstępy 1-2-tygodniowe, aby podawać szczepionki przed i po odczulaniu. [...]

25. Czy dziecko szczepione szczepionką NeisVac (1 dawka w 3 r.ż.) powinno zostać doszczepione w wieku nastoletnim i czy szczepionką 4-walentną?

Obecnie brakuje w ChPL NeisVac C zaleceń dotyczących dawek przypominających zarówno szczepionką monowalentną (MenC), jak i szczepionką ACW135Y.

26. Jak wygląda sprawa szczepień dodatkowych (grypa, HPV) u dzieci obserwowanych w kierunku kolagenoz (toczeń, zespół Sjögrena), a także w przypadkach rozpoznania tych chorób? Czy szczepić w czasie bez zaostrzeń albo zaniku objawów, tj. gdy stężenie przeciwciał przeciwjądrowych wynosi 1:640. Czy podawać preparat Ismigen, czy immunoglobuliny?

U dzieci z chorobami przewlekłymi należy przeprowadzać szczepienia w okresach stabilizacji stanu klinicznego. Jego zaostrzenie stanowi tylko czasowe przeciwwskazanie do szczepień. Z uwagi na przynależność [...]

27. Czy stosować w podstawowej opiece zdrowotnej MMR II u dziecka z obrzękiem uogólnionym po spożyciu jaja? Czy szczepić przeciw grypie dziecko chore na astmę uczulone na jaja?

Wszystkie dzieci z alergią na białko jaja kurzego mogą otrzymywać szczepionkę przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) jako rutynową procedurę w podstawowej opiece zdrowotnej. [...]

28. Jakie szczepionki są rekomendowane dla lekarza?

Zaleca się szczepienie przeciwko WZW B, grypie, krztuścowi, ospie wietrznej, MMR, BCG.

29. Czy szczepić przeciwko WZW A nosiciela Hbs?

Zakażenie przewlekłe WZW B jest wskazaniem do szczepienia przeciwko WZW A.

30. Czy odczyny poszczepienne podlegają zgłaszaniu?

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie niepożądanych odczynów poszczepiennych oraz kryteriów ich rozpoznawania (Dz. U. Nr 254, poz. 1711) [...]

31. Jak wygląda kwestia szczepień BCG u dzieci urodzonych poza Polską przyjeżdżających do Polski na stałe?

To szczepienie obowiązuje do ukończenia 15 lat i każde dziecko poniżej 15 lat przyjeżdżające na stałe do Polski powinno zostać zaszczepione przeciwko [...]

32. Czy lekarz pediatra z II stopniem specjalizacji może wykonać sam szczepienia ochronne? (Ostatnie przepisy wymagają od lekarza specjalizacji, w której jest zawarta problematyka szczepień.) Jeśli nie, to jak ma uzyskać uprawnienia?

Zgodnie z Ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 [...]

33. Dziecko dwumiesięczne, zdrowe, karmione piersią, oddające kilka stolców dziennie, zostało zaszczepione 1 dawką szczepionki Rotarix. Przez 36 godzin nie oddało stolca, było niespokojne. Po oddaniu prawidłowego stolca uspokoiło się i wszystko wróciło do normy. Czy podać drugą dawkę szczepionki, czy nie?

Opisana sytuacja nie stanowi przeciwwskazania do szczepienia. Dolegliwości dziecka miały ze szczepieniem (najprawdopodobniej) związek czasowy, a nie przyczynowy, dlatego należy mu podać [...]
Do góry