Definicja

Definicja podawana przez Global Initiative For Asthma (GINA) określa astmę jako przewlekłą chorobę zapalną dróg oddechowych, w której biorą udział różne komórki (m.in. komórki tuczne, bazofile, eozynofile, limfocyty, makrofagi, komórki dendrytyczne, neutrofile). Typowymi objawami astmy są uczucie ucisku w klatce piersiowej, świszczący oddech, duszność i kaszel. Objawom tym towarzyszy zazwyczaj zmienne ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe, cofające się całkowicie lub częściowo, spontanicznie lub pod wpływem leków. Wymienione uprzednio zmiany zapalne przyczyniają się do nadreaktywności oskrzeli na różne bodźce.

Według zmodyfikowanej terminologii World Allergy Organization (WAO) z października 2003 roku astmę dzielimy na alergiczną (wywołaną przez reakcje immunologiczne) oraz nielaergiczną (o niedowiedzionym mechanizmie immunologicznym). U dzieci 80% przypadków astmy ma podłoże alergiczne.

Podział astmy oskrzelowej według WAO:

• astma alergiczna

– IgE-zależna

– IgE-niezależna

• astma niealergiczna

Epidemiologia

Astma oskrzelowa jest najczęstszą przewlekłą chorobą dolnych dróg oddechowych wieku rozwojowego. Na świecie na astmę choruje ok. 300 mln ludzi (wg GINA). W Polsce na astmę choruje ok. 4 mln osób, a częstość rozpoznań lekarskich astmy w wieku 6-7 i 13-14 lat wynosi 11% (wg danych Epidemiologii Chorób Alergicznych w Polsce [ECAP]).

Astma rozpoczyna się w zdecydowanej większości w okresie wczesnodziecięcym – u połowy dzieci objawy występują do 3 roku życia (w pierwszym roku życia – u ok. jednej trzeciej), a do 5 roku życia objawy ma ok. 80% dzieci. Jednocześnie ok. 50% dzieci w pierwszych latach życia przechodzi co najmniej jeden epizod przemijającej obturacji oskrzeli.

Patofizjologia

Zapalenie to uporządkowany proces rozwijający się w tkance unaczynionej pod wpływem uszkadzającego bodźca, który ma zbliżone cechy i podobny początek bez względu na chorobę, w której patogenezie bierze udział. W astmie alergicznej zwykle zapoczątkowane jest zależną od IgE degranulacją komórki tucznej w obecności swoistego antygenu. Ze względu na czas wystąpienia wyróżniamy wczesną i późną fazę reakcji alergicznej, a w nacieku zapalnym dominują eozynofile, bazofile i neutrofile.

Powtarzająca się ekspozycja na alergen prowadzi do przewlekłego stanu zapalnego obejmującego całą ścianę oskrzela z uszkodzeniem i następczą przebudową (tzw. remodeling). Remodeling rozpoczyna się we wczesnym okresie astmy (u małych dzieci) i jest procesem nieodwracalnym.