Wprowadzenie

Magnez należy do pierwiastków charakteryzujących się wyjątkową aktywnością biochemiczną w fizjologii człowieka. Pod względem stężenia jest drugim po potasie, a biorąc pod uwagę zawartość w organizmie – czwartym kationem wewnątrzkomórkowym. Jako kofaktor ponad 300 enzymów ma podstawowe znaczenie dla czynności komórek, w tym ich procesów energetycznych, utrzymywania funkcjonalności i stabilności błon, syntezy białek i kwasów nukleinowych, przemian węglowodanów i tłuszczów, a także przekaźnictwa sygnałów.¹ W gospodarce elektrolitowej magnez jest ściśle powiązany z homeostazą potasu i wapnia. Jest więc zrozumiałe, że zaburzenia metabolizmu magnezu mogą prowadzić do dysfunkcji wielu układów i narządów, w tym przede wszystkim układu nerwowo-mięśniowego i sercowo-naczyniowego. Chociaż oznaczanie stężenia magnezu w surowicy krwi nie należy do rutynowej diagnostyki, jest powszechnie dostępne i służy rozpoznaniu stanów hipo- i hipermagnezemii. Epidemiologia zaburzeń magnezemii u dzieci nie jest znana. Wydaje się, że występują one stosunkowo rzadko, a ich prawdopodobieństwo wzrasta w wybranych patologiach nerek, przewodu pokarmowego, endokrynopatiach czy w trakcie stosowania niektórych leków. Należy zdawać sobie jednak sprawę, że stężenie magnezu w surowicy reprezentuje jedynie ok. 1% zasobów ustrojowych i nie zawsze koreluje z całkowitą zawartością tego pierwiastka w organizmie.^2,3

Wybrane aspekty homeostazy magnezu

Całkowita zawartość magnezu w ustroju dorosłego człowieka wynosi 22-26 g (ok. 1000 mmol), z czego ok. 60% znajduje się w kościach, 20% w mięśniach szkieletowych, 19% w pozostałych tkankach miękkich, a jedynie ok. 1% w płynie pozakomórkowym, w tym w osoczu.^1,4 Prawidłowe stężenie magnezu całkowitego w surowicy krwi wynosi 0,7-1,1 mmol/l (1,4-2,2 mEq/l; 1,6-2,6 mg/dl), z czego ok. 70% to biologicznie aktywna postać zjonizowana, 20% jest związane z białkami, w tym głównie z albuminami, a pozostała część tworzy kompleksy z różnymi anionami nieorganicznymi, m.in. fosforanowymi, cytrynianowymi czy szczawianowymi. Zgodnie z tym stężenie magnezu zjonizowanego w surowicy wynosi 0,54-0,67 mmol/l. Rolę rezerwuaru magnezu i tym samym swoistego stabilizatora magnezemii pełni wymienna pula tego pierwiastka zawarta w tkance kostnej.² Ze względu na funkcje metaboliczne jedynie 0,5-5% wewnątrzkomórkowego magnezu występuje w postaci wolnej, a pozostała część tworzy związki z kwasami nukleinowymi, adenozyno-5’-trifosforanem (ATP), adenozyno-5’-difosforanem (ADP), cytrynianami, białkami lub jest zdeponowana w obrębie mitochondriów czy siateczki endoplazmatycznej. Komórki o większej aktywności metabolicznej charakteryzują się przy tym większym stężeniem magnezu i nasilonym transportem przezbłonowym tego kationu.⁵