Wprowadzenie

Wszawica (pediculosis) jest chorobą pasożytniczą skóry, którą wywołuje owad ssący krew – wesz ludzka (Pediculus humanus) należący do rodziny Pediculidae, stawonóg pasożytujący na człowieku. Wszy mają sześć odnóży, z których każde zaopatrzone jest w mocne pazurki. Samice produkują nierozpuszczalną substancję kleistą, która służy do przytwierdzania jaj, zwanych gnidami, do włosów lub do szwów ubrań.

W ciągu około miesięcznego okresu życia samiczka składa 200-300 jaj. Z jaj w ciągu 8 dni wylęgają się larwy, które po przebyciu trzech cykli nimfy osiągają dojrzałość płciową w okresie 2-3 tygodni. W miarę wzrostu włosów przytwierdzone gnidy oddalają się coraz bardziej od powierzchni skóry, co może służyć jako wskaźnik czasu trwania choroby. Wszy żywią się krwią gospodarza i nie mogą przeżyć bez niej dłużej niż tydzień.

Wszawica u ludzi dzieli się na głowową (pediculosis capitis), odzieżową (pediculosis vestimenti) – obie wywołane przez różniące się ekotypy wszy ludzkiej – i łonową (pediculosis pubis) wywołaną przez wesz łonową. Charakterystyczna jest duża zakaźność i szybkie szerzenie się zarażenia w otoczeniu.

Wszawica głowowa (pediculosis capitis)

Zarażenie przenoszone jest z człowieka na człowieka zarówno przez kontakt bezpośredni, jak i za pośrednictwem wspólnych czapek, grzebieni, szczotek do włosów, ręczników czy poduszek. Na zachorowanie bardziej podatne są dzieci i osoby mające długie włosy. Szerzeniu się choroby sprzyja niedostateczna higiena i wspólne zamieszkiwanie dużej liczby osób. Występuje epidemicznie u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Szacuje się, że przewlekła wszawica może dotyczyć około 0,5-2,0% dzieci w wieku przedszkolno-szkolnym.

Pediculus humanus capitis – wesz głowowa – ma podłużny kształt, jest wielkości 2-3,5 mm. Najczęściej umiejscawia się w okolicy potylicznej i skroniowej i tu zmiany są najbardziej nasilone. Sam fakt ukąszenia, jak i toksyny obecne w ślinie insekta są powodem świądu, w następstwie którego na skórze głowy i karku pojawiają się wydrapania i często dochodzi do wtórnego nadkażenia bakteryjnego, prowadzącego do zliszajcowacenia oraz powiększenia okolicznych węzłów chłonnych zarówno karkowych, jak i szyjnych. U bezdomnych i osób zaniedbanych higienicznie w następstwie sklejania i splatania się włosów może dochodzić do powstania kołtuna (plica polonica). Wszy mogą być nosicielami krętków Borrelia recurrentis, które są odpowiedzialne za wywoływanie duru powrotnego (Febris recurrens).