Definicja

Przedwczesnym dojrzewaniem określa się rozwój drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych (≥Th2, ≥P2, ≥G2, wystąpienie menarche) przed ukończeniem 8 roku życia u dziewcząt i 9 roku życia u chłopców.

Epidemiologia

Przedwczesne dojrzewanie płciowe jest jednym z częstszych problemów endokrynologicznych wieku rozwojowego, z jakimi może się spotykać w swojej praktyce lekarz pierwszego kontaktu. W zależności od badanej populacji szacuje się, że dotyczy jednego na 5000-10 000 dzieci oraz występuje około 10-krotnie częściej u dziewcząt niż u chłopców.

Fizjologiczne mechanizmy kontrolujące proces dojrzewania

Początek dojrzewania pojawia się wraz z pulsacyjnym wydzielaniem hormonu uwalniającego gonadotropiny (gonadotropin-releasing hormone, GnRH) wytwarzanego przez jądro łukowate oraz neurony w brzusznej części pola przedwzrokowego podwzgórza. Hormon ten w obrębie przedniego płata przysadki wiąże się ze swoistymi receptorami zaliczanymi do rodziny białek G, zlokalizowanymi na powierzchni komórek gonadotropowych, w wyniku czego następuje stymulacja syntezy i wydzielania hormonu luteinizującego (luteinizing hormone, LH) oraz hormonu folikulotropowego (follicle stimulating hormone, FSH), które pobudzają gonady do syntezy i wydzielania hormonów płciowych – estrogenów oraz testosteronu. Te ostatnie z kolei są odpowiedzialne za rozwój drugorzędowych cech płciowych (sromu, pochwy, macicy, jajowodów u dziewcząt oraz moszny, prącia i nasieniowodów u chłopców) oraz trzeciorzędowych cech płciowych – piersi, owłosienia płciowego, proporcji ciała u dziewcząt oraz owłosienia płciowego, rozwoju mięśni pasa barkowego, obniżenia tonu głosu u chłopców.

Neurony produkujące GnRH tworzą generator pulsów, którego mechanizm działania nie jest do końca poznany. Na jego pracę mają wpływ zarówno czynniki hamujące, jak i pobudzające.

W stymulowaniu pracy generatora pulsów bezpośredni udział mają między innymi neuropeptyd Y, α-melanotropina (α-MSH, α-melanotropine), aminokwasy pobudzające (zwłaszcza glutaminian) oraz niektóre czynniki wzrostowe, szczególnie transformujący czynn...

Analizy stopnia i tempa dojrzewania można dokonać za pomocą pięciostopniowej skali Marshalla-Tannera (zwaną popularnie skalą Tannera), która obejmuje ocenę rozwoju piersi u dziewcząt (thelarche, Th), rozwoju owłosienia łonowego u obu płci (pubarche, P), rozwoju prącia i moszny u chłopców (gonadarche, G) oraz oceny objętości jąder wykonywanej najczęściej orchidometrem Pradera. O przedwczesnym dojrzewaniu płciowym mówimy zatem wówczas, gdy obserwujemy rozwój (≥Th2, ≥P2, ≥G2, wystąpienie menarche) przed ukończeniem 8 roku życia u dziewcząt i 9 roku życia u chłopców.