Leczenie zależy od postaci wady. W przypadku stopy płasko-koślawej wiotkiej z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi stosujemy wkładki korytkowe supinujące tyłostopie (ryc. 10).

Istnieje wiele metod leczenia operacyjnego tej postaci wady polegających na korekcji kości lub stawów. W ostatnich latach popularnością cieszy się zabieg operacyjny artroerezy zatoki stępu, polegający na wprowadzeniu implantu do zatoki stępu. Obserwacje długoterminowe tego rodzaju leczenia są zachęcające.⁹ Należy podkreślić, że wskazaniem do zabiegu jest dysfunkcja stopy, a nie sam defekt kosmetyczny.

Stopy płasko-koślawe wiotkie z przykurczem ścięgna Achillesa, w razie nieskutecznej rehabilitacji z zastosowaniem ortez stopowo-goleniowych redresujących (AFO – ankle-foot orthosis), są wskazaniem do operacyjnego wydłużenia ścięgna.

Stopy sztywne są z kolei wskazaniem do korekcji operacyjnych układu kostno-stawowego, polegających na osteotomiach (przecięcie kości z wtórnym zespoleniem) i/lub artrodezach (usunięcie powierzchni stawowych z wtórnym uzyskaniem zrostu między nimi).¹⁰

Stopa wydrążona

Rycina 11. Stopa wydrążona powinna być wskazaniem do badania neurologicznego

Stopa wydrążona charakteryzuje się uniesieniem łuku podłużnego z towarzyszącymi szponiastymi palcami i deformacją szpotawą pięty (ryc. 11). Podobnie jak w przypadku stopy płasko-koślawej, wyróżniamy stopę wydrążoną fizjologiczną i patologiczną. Obie są przyczyną dolegliwości bólowych i powinny być konsultowane ortopedycznie.

Fizjologiczna stopa wydrążona charakteryzuje się uniesieniem łuku podłużnego, często występuje rodzinnie, nie towarzyszą jej inne patologie. Nierzadko jest powodem dolegliwości bólowych, przyczynia się do powstawania odcisków w okolicy przeciążonych głów I i V kości śródstopia. W leczeniu stosuje się wkładki odciążające oraz miękkie obuwie.

Patologiczna stopa wydrążona jest zwykle deformacją wtórną, występuje w przebiegu chorób nerwowo-mięśniowych, takich jak ataksja Freidreicha, choroba Charcota-Mariego-Tootha, rozszczep kręgosłupa, przepuklina oponowo-nerwowa, poliomyelitis. Ten typ deformacji często występuje rodzinnie. Łagodne deformacje mogą być leczone zachowawczo, tak jak w przypadku postaci fizjologicznych, natomiast umiarkowane i ciężkie powinny być leczone operacyjnie. Jeśli deformacje w badaniu przedmiotowym są odwracalne, możliwe są zabiegi na tkankach miękkich (przecięcie rozcięgna podeszwowego i transfery ścięgien), natomiast w przypadkach utrwalonych leczenie jest dwuetapowe: początkowo wykonuje się procedury na tkankach miękkich, następnie osteotomie korekcyjne.¹¹

Przywiedzenie przodostopia

Przywiedzenie przodostopia jest najczęstszą deformacją tej okolicy. Występuje w pierwszym roku życia. Charakteryzuje się wypukłością brzegu bocznego stopy. Wyróżniamy deformację wiotką i sztywną.

Deformacja wiotka charakteryzuje się możliwością swobodnej korekcji podczas badania przedmiotowego. Jest najczęściej spowodowana uciskiem stopy związanym z ułożeniem płodu w macicy. W około 2% przypadków współwystępuje z rozwojową dysplazją bioder. Wiotkie przywiedzenie przodostopia jest jedynie wskazaniem do obserwacji, w 90% ulega samoistnej korekcji. Dzieci z przywiedzeniem sztywnym powinny być kierowane do ortopedy.

Leczenie sztywnej deformacji polega na zakładaniu gipsów redresyjnych udowych. Tę metodę stosujemy do 5 roku życia. U dzieci starszych, jeżeli deformacja nie jest przyczyną dysfunkcji stopy, należy zalecić dalszą obserwację. Jedyną trwałą metodą leczenia w tej grupie wiekowej jest podwójna osteotomia korygująca.²

Podsumowanie

• Wady postawy wynikają z patologii w trzech układach: kostno-stawowym, mięśniowym i nerwowym.
• Fizjologiczny rozwój osi kończyn dolnych przebiega od szpotawości kolan i rotacji zewnętrznej stóp (do 2 roku życia), przez koślawość i rotację wewnętrzną (szczyt między 4 a 6 rokiem życia) i ostatecznie kończy się po 7-10 roku.
• Po 8-10 roku życia fizjologiczna oś kończyn dolnych to koślawość 5-7º, rotacja zewnętrzna stóp 10º.
• Jeśli odległość między kostkami przyśrodkowymi jest większa niż 8-10 cm, rozpoznajemy koślawość patologiczną; jest ona wskazaniem do leczenia operacyjnego.
• Jeśli odległość między kłykciami przyśrodkowymi kości udowych jest większa niż 6 cm, rozpoznajemy szpotawość patologiczną; jest ona wskazaniem do leczenia operacyjnego.
• Asymetria długości kończyn dolnych wynosząca >1 cm powinna być obserwowana i wyrównana – wkładką ortopedyczną, natomiast asymetria >2 cm jest wskazaniem do leczenia operacyjnego.
• Stopy samoistnie zwiększają swoje łuki – podłużny i poprzeczny – przez pierwszą dekadę życia.
• Wskazaniem do leczenia są deformacje płasko-koślawe z towarzyszącym bólem, dysfunkcją, skróceniem ścięgna Achillesa lub stopy sztywne.
• Stopy wydrążone są najczęściej deformacją wtórną i wymagają diagnostyki neurologicznej.
• Sztywne przywiedzenie przodostopia jest wskazaniem do leczenia ortopedycznego.