Zaburzenia w składzie i/lub funkcji drobnoustrojów zasiedlających organizm człowieka (dysbioza) prowadzą do wielu krótko- i długoterminowych powikłań, szczególnie jeśli do tej patologii dochodzi na wczesnym etapie życia. Nieprawidłowości tej sprzyja nadmierna medykalizacja ciąży, porodu i okresu noworodkowego. Jednym ze sposobów normalizacji mikrobioty jest podaż probiotyków.

Wprowadzenie

Poprawa opieki okołoporodowej w Polsce jest faktem. W ciągu ostatnich lat umieralność okołoporodowa istotnie się zmniejszyła: w 1995 roku wynosiła 15,3 na 1000 urodzeń, a w 2015 roku – 5 na 1000 urodzeń.¹ Zjawisku temu towarzyszy nadmierna medykalizacja ciąży i porodu. Coraz więcej noworodków rodzi się drogą cięcia cesarskiego, zwiększa się stosowanie antybiotyków, wiele dzieci nie jest karmionych pokarmem matki. Wszystkie te czynniki zaburzają prawidłową mikrobiotę noworodka, co może wpływać na jego zdrowie.² Jednym ze sposobów modyfikacji mikrobioty jest podaż probiotyków.

W artykule omówiono aktualne dane dotyczące stosowania probiotyków u noworodków, zarówno urodzonych przedwcześnie, jak i donoszonych.

Czynniki wpływające na mikrobiotę

Mikrobiotę definiuje się jako wszystkie drobnoustroje (bakterie, eukariota i wirusy) zasiedlające organizm człowieka (głównie przewód pokarmowy) oraz ich geny.³ Wpływa na nią wiele czynników, m.in.:

• Rodzaj porodu. Przewód pokarmowy dzieci urodzonych drogą pochwową zasiedlają głównie szczepy charakterystyczne dla dróg rodnych oraz okolicy odbytu matki: Lactobacillus, Enterobacteriaceae i Enterococcus. U noworodków urodzonych przez cięcie cesarskie dominują szczepy pochodzące ze skóry matki Staphylococcus oraz Propionibacterium.^2,3 Poród zabiegowy wiąże się z zaburzeniami mikrobioty, gdyż wpływa na rozwój odporności noworodka, a w dalszej perspektywie na ryzyko wystąpienia u dzieci astmy oraz otyłości.⁴ Zgodnie z rekomendacją World Health Organization (WHO) cięcia cesarskie powinny stanowić nie więcej niż 10-15% porodów, podczas gdy w niektórych ośrodkach w Polsce, szczególnie tych o najwyższym stopniu referencyjności, stanowią one ponad 40%.⁵
• Wiek ciążowy i czynniki środowiskowe. W przypadku porodu przedwczesnego liczba czynników negatywnie modyfikujących mikrobiotę się zwiększa. Ciężarna zagrożona wystąpieniem takiego porodu często jest hospitalizowana, otrzymuje antybiotyki i steroidy. Następnie wcześniak trafia na oddział intensywnej terapii (środowisko szpitalne nie sprzyja rozwojowi prawidłowej mikrobioty), ma ograniczony kontakt z rodzicami, podlega inwazyjnym procedurom medycznym, jest żywiony pozajelitowo i leczony antybiotykami. W konsekwencji noworodek urodzony przedwcześnie zostaje skolonizowany przez drobnoustroje potencjalnie chorobotwórcze.⁶
• Sposób karmienia niemowlęcia. Mleko matki sprzyja rozwojowi szczepów Bifidobacterium i Lactobacillus. Mikrobiota jelitowa noworodków karmionych mlekiem modyfikowanym jest bardziej zróżnicowana, a kolonizacja dobroczynnymi bakteriami opóźniona.⁷
• Leki. Na formowanie mikrobioty mają ogromny wpływ nie tylko antybiotyki, lecz także inne leki, np. inhibitory pompy protonowej.