W ciągu ostatniego dziesięciolecia problem antybiotykooporności drobnoustrojów narastał. Dziś jest istotnym wyzwaniem dla współczesnej medycyny. Jedną z głównych przyczyn tego stanu rzeczy jest nadużywanie antybiotyków, tak często spotykane w leczeniu wirusowych zakażeń układu oddechowego. Zachodzi więc pilna potrzeba przeciwdziałania zjawisku narastającej oporności poprzez m.in. racjonalną antybiotykoterapię.

Wprowadzenie

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych (OZGM; łac. tonsillopharyngitis) stanowi jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u lekarza pierwszego kontaktu zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych.¹ Zdecydowana większość zakażeń powyżej 3 r.ż. ma etiologię wirusową, co stanowi 70-85% wszystkich zachorowań. Pozostałe 15-30% to infekcje bakteryjne wywołane głównie przez Streptococcus pyogenes. Uważa się, że mimo znajomości przyczyny OZGM ponad 70% pacjentów otrzymuje antybiotyki. Nadużywanie tych leków to dziś duży problem i prowadzi do izolacji szczepów wielolekoopornych. World Health Organization (WHO) w raporcie z 2014 roku ostrzega, że problem antybiotykooporności stanowi jedno z największych zagrożeń dla zdrowia publicznego na świecie – banalne zakażenia z czasem mogą się stać śmiertelnie groźne.²

Autorki niniejszego artykułu pragną zachęcić do różnicowania wirusowych zakażeń gardła i migdałków podniebiennych z infekcjami bakteryjnymi oraz do stosowania antybiotykoterapii wyłącznie u tych pacjentów, którzy faktycznie tego wymagają. Zawarte w tekście zalecenia są zgodne z „Rekomendacjami postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego” z 2016 roku.³

Etiologia

Etiologia tonsillopharyngitis jest głównie wirusowa, rzadziej bakteryjna. Dokładne jej ustalenie wymaga zarówno określenia wieku pacjenta, kalendarzowej pory roku, objawów towarzyszących i obecności chorób współistniejących, jak i oceny wyników badań diagnostycznych, które są kluczowe dla podjęcia właściwej decyzji terapeutycznej. Do wirusów biorących udział w OZGM należą: rynowirusy, koronawirusy, adenowirusy, wirus syncytialny (RSV – respiratory syncytial virus), wirus Epsteina-Barr, wirus cytomegalii, wirusy Coxsackie, herpes simplex oraz wirusy grypy i paragrypy. Za infekcje bakteryjne w zdecydowanej większości odpowiada S. pyogenes (PBHA – paciorkowiec β-hemolizujący grupy A), będący przyczyną 90% zakażeń, znacznie rzadziej infekcje powodują paciorkowce grupy C i G (5-11% przypadków). Inne bakterie wywołujące OZGM, które stwierdza się u niewielkiego odsetka pacjentów, to: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Neisseria gonorrhoeae, Corynebacterium diphtheriae, Arcanobacterium haemolyticum, wrzecionowce oraz krętki.