Rozpoznanie astmy

Astmę u dzieci ≤5 roku życia (tzw. astmę wczesnodziecięcą) rozpoznaje się na podstawie:

• stwierdzenia powtarzającego się wzorca objawów klinicznych, takich jak: kaszel/świszczący oddech, trudności w oddychaniu (zwykle jako gorsza tolerancja wysiłku), objawy nocne, przebudzenia z powodu objawów
• obecności czynników ryzyka rozwoju astmy – dodatni wywiad w kierunku innych schorzeń alergicznych (atopowego zapalenia skóry, alergicznego nieżytu nosa), alergii wziewnej, pokarmowej lub astmy u rodziców/rodzeństwa
• klinicznej poprawy podczas stosowania wziewnych GKS w niskiej dawce (ze stosowanym doraźnie krótko działającym sympatykomimetykiem) oraz pogorszenia po przerwaniu terapii
• wykluczenia innych przyczyn po przeprowadzeniu diagnostyki różnicowej.

Dodatni atopowy wywiad rodzinny, obecność chorób alergicznych i uczulenie na alergeny stanowią dodatkowe czynniki predykcyjne rozpoznania astmy, podobnie jak występowanie uczuleń zwiększa prawdopodobieństwo, że u dziecka ze świstami rozwinie się w przyszłości przewlekła postać astmy oskrzelowej.

Metody diagnostyczne

Brakuje testów, dzięki którym definitywnie można postawić diagnozę astmy u dzieci ≤5 roku życia, ale mamy do dyspozycji bardzo przydatne narzędzia diagnostyczne.

Próba terapeutyczna

Polega na codziennym stosowaniu przez przynajmniej 2-3 miesiące wziewnego GKS w niskiej dawce oraz w razie konieczności krótko działającego sympatykomimetyku. Odpowiedź na leczenie powinna być oceniona na podstawie tzw. kontroli objawów (dziennych i nocnych), częstości epizodów świszczącego oddechu i zaostrzeń. Znaczna poprawa po włączeniu terapii i pogorszenie po odstawieniu leków wskazują na rozpoznanie astmy. Z powodu zróżnicowanego przebiegu choroby u małych dzieci może być konieczne powtórzenie próby, aby potwierdzić diagnozę.

Testy

Uczulenie na alergeny może być ocenione poprzez oznaczenie stężenia specyficznych IgE lub wykonanie punktowych testów skórnych. Brak uczulenia na alergeny powietrznopochodne nie wyklucza rozpoznania astmy, natomiast jego obecność jest czynnikiem predykcyjnym rozwoju przewlekłej postaci astmy oskrzelowej.

RTG klatki piersiowej

Radiogramy są rzadko zalecane, ale w razie wątpliwości diagnostycznych u dziecka ze świstami, kaszlem przeglądowe zdjęcie klatki piersiowej pozwala wykluczyć nieprawidłowości anatomiczne, np. pierścień naczyniowy, wrodzoną rozedmę płatową, przewlekłe choroby zapalne (gruźlicę), ciało obce w drogach oddechowych.

Badania czynnościowe płuc

Z powodu niemożności wykonania u większości dzieci ≤5 roku życia powtarzalnych manewrów wydechowych badania czynnościowe płuc, testy prowokacji oskrzeli itp. nie są badaniami diagnostycznymi w tej grupie wiekowej.

Badanie stężenia tlenku azotu w wydychanym powietrzu

Oznaczanie stężenia tlenku azotu w wydychanym powietrzu (FeNO) nie jest szeroko dostępne do stosowania u dzieci ≤5 roku życia i pozostaje ciągle narzędziem wykorzystywanym w badaniach naukowych. FeNO może być mierzone u małych dzieci i prawidłowe wartości referencyjne zostały opublikowane dla pacjentów w wieku 1-5 lat. U dzieci ≤5 roku życia z nawracającym kaszlem i świstami podwyższony poziom FeNO rejestrowany 4 tygodnie po infekcji dróg oddechowych zwiększa ryzyko rozwoju astmy w wieku szkolnym niezależnie od wywiadu klinicznego i obecności uczulenia na alergeny inhalacyjne.

Diagnostyka różnicowa

Tabela 3. Diagnostyka różnicowa astmy u dzieci ≤5 roku życia

Tabela 4. Główne wskazania do skierowania dziecka ≤5 roku życia na konsultację specjalistyczną

Diagnostyka różnicowa astmy u tak małych dzieci jest wyzwaniem, wiąże się z niezwykle istotnymi konsekwencjami klinicznymi. W tej grupie wiekowej bardzo ważne jest, aby wykluczyć inne przyczyny świstów, kaszlu i trudności w oddychaniu oraz właściwie rozpoznać astmę (tab. 3, 4).