Definicja, epidemiologia, etiologia i patogeneza

Migdałek gardłowy (tonsilla pharyngea) lub wyrośla adenoidalne (vegetationes adenoidales), nazywane trzecim migdałkiem, to skupisko tkanki chłonnej, które znajduje się w części nosowej gardła, w miejscu przejścia stropu w ścianę tylną. Sąsiaduje od przodu z nozdrzami tylnymi i tylną częścią przegrody nosa, od góry z podstawą czaszki ku dołowi od zatoki klinowej, z przodu z podniebieniem miękkim, bocznie z ujściami trąbek słuchowych i zachyłkiem Rosenmüllera, od tyłu z pierwszym kręgiem szyjnym. Ma kształt czworoboku lub owalu, składa się z 4-6 listewek poprzedzielanych bruzdami (zatoki migdałkowe). Grudki chłonne na trzecim migdałku są ułożone powierzchownie, ponadto nie ma krypt. Migdałek pokryty jest nabłonkiem wielorzędowym migawkowym. Jego powiększenie w pierwszych dwu latach życia jest zjawiskiem fizjologicznym, świadczącym o funkcjonowaniu miejscowych mechanizmów obrony przeciw patogenom. W pierwszych latach życia, między 3 a 7 r.ż., kontakt z grupą rówieśniczą sprzyja kolonizacji nosogardła przez bakterie i częstym infekcjom. Kolonizacja nosogardła rozpoczyna się już w pierwszym półroczu życia. Częstość kolonizacji zwiększa się z wiekiem i jest najwyższa u dzieci w 2-3 r.ż., następnie zmniejsza się aż do 15-16 r.ż. Kolejnym etapem może być inwazja tkankowa, czyli zakażenie, powodująca objawy kliniczne i zwykle zmiany parametrów stanu zapalnego w badaniach.

Migdałek gardłowy osiąga największe rozmiary między 3 a 7 r.ż. (średnio do 5-6 r.ż.) i zmniejsza się w 8-9 r.ż. Powiększa się u ok. 25% dzieci w wieku od 6 do 15 r.ż., 3-krotnie częściej u 7-latków (39%) niż u 14-latków (12%).

Inwolucja migdałka gardłowego z wiekiem polega na zmniejszeniu liczby i wielkości grudek chłonnych. Patologiczny przerost jest uwarunkowany wieloma czynnikami. Za najważniejsze z nich uznaje się predyspozycje konstytucjonalne i genetyczne oraz nawracające infekcje wirusowe i bakteryjne tkanki migdałka gardłowego. Część nosowa gardła zasiedlona jest przez bakterie tlenowe i beztlenowe oraz grzyby z rodzaju Candida, adenowirusy i bakterie atypowe.

Anatomiczne położenie migdałka gardłowego umożliwia stały kontakt z antygenami dostającymi się do organizmu drogą oddechową i pokarmową. Zachodzą w nim równocześnie reakcje immunologiczne typu humoralnego i komórkowego, procesy rozpoznawania i neu...

Migdałek gardłowy najbardziej rozwinięty jest u dzieci, z wiekiem zanika, choć u dorosłych czasami stwierdza się jeszcze jego ślady. U niektórych dzieci migdałek gardłowy przerasta, co jest zjawiskiem fizjologicznym. Czasami przerost może być na t...