Choroby somatyczne, zwłaszcza te o przewlekłym przebiegu i niekorzystnym rokowaniu, którym towarzyszą nasilone dolegliwości bólowe bądź powodujące ograniczenie zdolności samodzielnego funkcjonowania i zależność od innych osób, mogą w niektórych sytuacjach prowadzić do zachowań samobójczych. Współistnienie choroby somatycznej z zaburzeniami depresyjnymi zawsze stanowi poważny problem kliniczny, który często jest bagatelizowany. Dlatego szybkie rozpoznanie i ocena nasilenia depresji u pacjentów chorych somatycznie mogą znacząco polepszyć jakość podejmowanych decyzji dotyczących leczenia, a także poprawić rokowanie w obecnej chorobie somatycznej i tym samym zmniejszyć ewentualne ryzyko samobójstwa.

Stany depresyjne mogą charakteryzować się zróżnicowanym obrazem klinicznym i stopniem nasilenia objawów psychopatologicznych: od subdepresji aż do epizodów ciężkiej depresji z tendencjami samobójczymi. Celem pracy jest zwrócenie uwagi na te choroby somatyczne, które mogą się wiązać z większym ryzykiem współwystępowania depresji z zachowaniami samobójczymi.

Choroby somatyczne w niektórych okolicznościach związanych z ich przebiegiem i rokowaniem generują stresory powodujące dyskomfort psychiczny z apatią i nasilonym przygnębieniem oraz wzbudzają u pacjenta przekonanie o poważnym zagrożeniu dla jego życia i zdrowia¹. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization) do somatycznych czynników ryzyka samobójstwa zalicza się:

• przewlekły ból

• niepełnosprawność fizyczną

• nowotwory

• cukrzycę

• ludzki wirus niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus)/zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS – acquired immunodeficiency syndrome)².

Można też wymienić choroby somatyczne wykazujące wysoką korelację z ryzykiem popełnienia samobójstwa, takie jak niektóre choroby neurologiczne (padaczka, szczególnie lekooporna, choroba Parkinsona, udar mózgu), schorzenia autoimmunologiczne (stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy), cukrzyca, przewlekłe choroby nerek i wątroby (przewlekła niewydolność nerek leczona hemodializą, marskość wątroby), choroby układu krążenia, schorzenia narządu ruchu oraz inne choroby somatyczne, np. przewlekła obturacyjna choroba płuc. Wymienionym schorzeniom somatycznym często towarzyszą stany depresyjne o zróżnicowanym stopniu nasilenia. W przypadku gdy choroby somatyczne mają charakter przewlekły oraz przebiegają z nasilonymi dolegliwościami bólowymi, uporczywą bezsennością i niekorzystnym rokowaniem, ryzyko suicydalne wzrasta.