• w przeszłości uzyskiwano korzystne efekty dzięki EW lub pacjent preferuje taką formę terapii19.


Zabiegi EW wykonuje się w znieczuleniu ogólnym i zwiotczeniu. Z wyjątkiem sytuacji ratujących życie, na ich wykonanie wymagane jest uzyskanie pisemnej zgody po uprzednim poinformowaniu pacjenta.

Stymulator nerwu błędnego

Ze stymulatora nerwu błędnego (VNS – vagus nerve stimulator) co 5 min przez 30 s wysyłane są impulsy elektryczne do zainstalowanych mikrochirurgicznie elektrod w części szyjnej lewego nerwu błędnego. Metoda ta uzyskała aprobatę FDA w 2005 r. jako wspomagające długotrwałe leczenie depresji. Zarówno zalecenia FDA, jak i innych światowych gremiów eksperckich rekomendują VNS u pacjentów z przewlekłymi zaburzeniami depresyjnymi z wysoką opornością na leczenie, u których nie uzyskano odpowiedzi na przynajmniej 4 adekwatne próby leczenia przeciwdepresyjnego. Należy zaznaczyć, że VNS nie jest metodą polecaną w terapii ostrej fazy depresji, gdyż efekt kliniczny może pojawić się 3-12 miesięcy po implantacji stymulatora. Niemniej długoterminowe badania prospektywne potwierdziły wyższość VNS jako terapii dodanej20. EW oraz VNS są postrzegane jako komplementarne metody neuromodulacyjne; EW – gdy wymagana jest szybka poprawa u osób ciężko chorych, VNS – jako zapewniająca dobrze tolerowane długotrwałe leczenie.

Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna

Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS – transcranial magnetic stimulation) posiłkuje się silnym zmiennym, impulsowym polem magnetycznym indukowanym w cewce umieszczonej przy głowie pacjenta. W konsekwencji następuje indukcja prądów wirowych i modyfikacja aktywności powierzchniowo leżących struktur korowych w OUN bez wyzwalania czynności napadowej. Metaanaliza badań pacjentów z depresją lekooporną wykazała umiarkowany efekt przeciwdepresyjny powtarzalnej przezczaszkowej stymulacji magnetycznej (rTMS – repetitive TMS) lewej grzbietowo-bocznej kory przedczołowej21.

Inne metody

Pozostałe metody neuromodulacyjne, takie jak głęboka przezczaszkowa stymulacja magnetyczna, warianty: uszna lub szyjna stymulacja nerwu błędnego, głęboka stymulacja mózgu, przezczaszkowa stymulacja prądem stałym lub terapia magnetowstrząsowa, mają status metod eksperymentalnych.

ABSTRACT

Biological methods in treatment of depression

Depression is a serious social and economic problem due to its high prevalence in the general population as well as a significant impact on all spheres of functioning of those affected. This article presents biological methods used in the treatment of depression, including pharmacotherapy and neuromodulation. Pharmacotherapy is the main method of treating depression that is best documented in terms of effectiveness. Numerous studies have confirmed a significantly higher effectiveness of antidepressants than placebo. Neuromodulation techniques affect the functioning of the central nervous system (CNS). They are used in the acute phase of treatment as well as for maintenance therapy, both in monotherapy and supportive treatment. Some of them are still experimental methods. Our article presents the latest reports and recommendations in the field of depression treatment, with special regard to different recommendations for specific groups of patients (women of childbearing age, children and the elderly people).

KEYWORDS: depression, antidepressant drugs, neuromodulation.

Piśmiennictwo

1. WHO. World Health Organization; Geneva: 2017. Depression: fact sheet. https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs369/enhttp://www.who.int/mediacentre/facts (accessed Sept 21, 2017). [Google Scholar]

2. NIK. Najwyższa Izba Kontroli LWR.430.001. 2018. Zapobieganie i leczenie depresji. Informacja o wynikach kontroli NIK. https:// www.nik.gov.pl/plik/id,18092,vp,20684

3. Kessler RC, Bromet EJ. The epidemiology of depression across cultures. Annu Rev Public Health 2013;34:119-38

4. Shinohara K, Efthimiou O, Ostinelli EG et al. Comparative efficacy and acceptability of antidepressants in the long-term treatment of major depression: protocol for a systematic review and network meta-analysis BMJ Open 2019;9(5):e027574. doi: 10.1136/bmjopen-2018-027574

5. Gałecki P, Bliźniewska-Kowalska K. Depresja oporna na leczenie – zalecenia Konsultanta Krajowego w dziedzinie psychiatrii. Psychiatr Pol 2019;158:1-15. https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/115208

6. Gałecki P. Recommendations of the national consultant in the field of psychiatry for the treatment of depressive episode and recurrent depressive disorders. Pharmacotherapy in Psychiatry and Neurology 2018;34(3). http://dx.medra.org/10.17393/fpn.2018.11.001

7. Cipriani A, Furukawa TA, Salanti G et al. Comparative efficacy and acceptability of 12 new-generation antidepressants: a multiple treatments meta-analysis. Lancet 2009;373:746-58

8. Cipriani A, Furukawa TA, Salanti G et al. Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drug for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and Network meta-analisis. Lancet 2018;391(10128):1357-66. doi: 10.1016/SO140-6736(17)32802-32807

9. Cipriani A, Zho X, Del Giovane C et al. Comparative efficacy and tolerability of antidepressants for major depressive disorder in children and adolescents: a network meta-analysis. Lancet 2016;388(10047):881-90. doi: 10.1016/S0140-6736(16)30385-3

10. Samochowiec J, Rybakowski J, Gałecki P et al. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego dotyczące leczenia zaburzeń afektywnych u kobiet w wieku rozrodczym. Część I: Leczenie depresji. Psychiatr Pol 2019; 53(2):245-62

11. Osório F de L, Sanches RF, Macedo LR et al. Antidepressant effects of a single dose ayahuasca in patients with recurrent depression: a preliminary report. Rev Bras Psiquiatr 2015;37(1):13-20

12. Palhano-Fontes F, Barreto D, Onias H et al. Rapid antidepressant effects of the psychedelic ayahuasca in treatment-resistant depression: a randomized placebo-controlled trial. Psychol Med 2018;15:1-9

13. Julk S, Murray C, Wieczorek A, Griffiths H et al. Exploring patients' and carers' views about the clinical use of ketamine to inform policy and practical decisions: mixed-methods study BJPsych Open 2019;5(5):e62. doi: 10.1192/bjo.2019.52

14. Muttoni S, Ardissino M, John C. Classical psychedelics for the treatment of depression and anxiety: A systematic review. J Affect Disord 2019;258:11-24

15. Gartlehner G, Wagner G, Matayas N et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: review of systematic reviews. BMJ Open 2017;7(6):e014912. doi: 10.1136/bmjopen-2016-014912

16. Haller H, Anheyer D, Cramer H et al. Complementary therapies for clinical depression: an overview of systematic reviews. BMJ Open 2019;9(8):e028527. doi: 10.1136/bmjopen-2018-028527

17. Herman A. Zastosowanie suplementacji probiotykami w profilaktyce i leczeniu zaburzeń depresyjnych i lękowych – przegląd dotychczasowych badań. Psychiatr Pol 2019;53(2):459-73

18. Li H, Sun D, Wang A et al. Serum 25-hydroxyvitamin D levels and depression in older adults: a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Am J Geriatr Psychiatry 2019;27(11):1192-202

19. Sackeim HA, Devanand DP, Nobler MS. Electroconvulsive therapy. In: Bloom F, Kupfer D, editors. Psychopharmacology: The fourth generation of progress. Raven, New York 1995: 1123-42

20. Aaronson ST, Sears P, Ruvuna F et al. A 5-year observational study of patients with treatment-resistant depression treated with vagus nerve stimulation or treatment as usual: comparison of response, remission, and suicidality. Am J Psychiatry 2017;174(7):640-8

21. Kedzior K, Azorina V, Reitz SK. More female patients and fewer stimuli per session are associated with the short-term antidepressant properties of repetitive transcranial magnetic stimulation (rTMS): a meta-analysis of 54 sham-controlled studies published between 1997–2013. Neuropsychiatr Dis Treat 2014;10:727-56

Do góry