Uczucie zmęczenia jest typowym stanem fizjologicznym, towarzyszącym ludziom w codziennym życiu. Bywa jednak także objawem współwystępującym z wieloma zaburzeniami somatycznymi i psychicznymi. Zmęczenie można rozważać na 2 płaszczyznach:

• fizycznej, objawiającej się sennością lub zmniejszeniem siły mięśniowej
• psychicznej, związanej z pogorszeniem funkcjonowania poznawczego.

W zespole przewlekłego zmęczenia (CFS – chronic fatigue syndrome), zdefiniowanym jako jednostka chorobowa w 1988 r., jest ono dominującym objawem. W związku z tym, że zmęczenie i jego następstwa są również typowymi symptomami zaburzeń depresyjnych, obraz kliniczny obu tych jednostek może się przenikać, powodując trudności diagnostyczne.

Celem pracy jest charakterystyka CFS dotycząca aspektów etiologicznych, diagnostycznych, a także terapeutycznych, ze szczególnym uwzględnieniem czynników różnicujących ten zespół z zaburzeniami depresyjnymi.

Częstość występowania

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organization) objawy depresji prezentuje 350 mln ludzi na całym świecie, a zaburzenia depresyjne stanowią blisko 4,3% globalnego obciążenia wszystkimi jednostkami chorobowymi¹. Ich rozpowszechnienie znacznie się zwiększa wśród osób po 45 r.ż. Ryzyko wystąpienia tzw. dużej depresji (MDD – major depressive disorder) w ciągu życia jest szacowane na 8-12%². Zgodnie z przewidywaniami WHO, w kolejnych dekadach naszego stulecia choroby afektywne (w tym depresja) staną się jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności, głównie w krajach wysoko rozwiniętych³.

W przebiegu zaburzeń depresyjnych nierzadko występują także inne problemy natury psychicznej. Do zaburzeń współistniejących z depresją należy CFS. U 34% osób, u których rozpoznano ten zespół, stwierdzono również występowanie zaburzeń psychicznych (głównie depresji).

Dane dotyczące rozpowszechnienia samego CFS są niejednoznaczne. Zależnie od stopnia restrykcyjności przyjętego wobec kryteriów diagnostycznych wykazuje się, że CFS może dotykać od 0,002% do 1% populacji⁴. W związku z tym, że zmęczenie jest objawem subiektywnym, odczuwanym przez każdego człowieka w odmienny, charakterystyczny dla niego sposób, jego pomiar jest bardzo trudny. Badania przeprowadzone w Szkocji wykazały, że 38% badanych deklarowało poczucie zmęczenia, 14% objawy towarzyszyły przez 6 miesięcy, ale jedynie 0,56% osób spełniało kryteria CFS. Dane dotyczące rozpowszechnienia CFS w populacji ogólnej wskazują, że zdecydowanie częściej chorują kobiety (70% przypadków), zwłaszcza rasy białej, między 20 a 40 r.ż., należące do tzw. klasy średniej⁵.