Przez dłuższy czas panował pogląd, że diagnozowanie zaburzeń afektywnych u osób w wieku rozwojowym nie jest możliwe, głównie ze względu na brak pełnego wykształcenia tożsamości i innych struktur osobowościowych, z którymi zaburzenia afektywne – w tym depresję – wiązano w klasycznych teoriach. Do lat 70. XX w. uważano, że ten problem przed okresem adolescencji nie istnieje, opierając się na przypuszczeniu, że dzieci nie mają wykształconej struktury „ja” ani nie występują u nich czynniki reaktywne (np. wynikające z obaw związanych z sytuacją życiową i powodujące spadek samooceny), które łączono z rozwojem depresji^1,2. Mimo to literatura niejednokrotnie wskazywała (i nadal wskazuje) na występowanie w grupie dzieci i młodzieży epizodów istotnych wahań nastroju, w tym przygnębienia i drażliwości, które odpowiadają w dużej mierze obrazowi klinicznemu charakterystycznemu dla epizodów depresji u dorosłych^1,3.

Rozpowszechnienie zaburzeń depresyjnych wśród dzieci i młodzieży

Depresja o wczesnym początku i zaburzenia jej pokrewne należą do najpoważniejszych problemów psychicznych wieku dziecięcego i młodzieńczego. W wielu przypadkach mają istotne konsekwencje dla dalszego rozwoju. Na przestrzeni lat obserwuje się wzrost zachorowań na depresję u dzieci i młodzieży – zajmuje ona jedno z czołowych miejsc wśród problemów medyczno-psychologicznych stwierdzanych w tych grupach^3,4. Wydaje się, że rozpowszechnienie zaburzeń depresyjnych jest większe wśród adolescentów (2-15%) niż młodszych dzieci (0,2-2%). Jednak stopniowo obniża się wiek występowania pierwszego epizodu depresji, dlatego te dane zmieniają się w sposób dynamiczny^4-8.

Część badań wskazuje, że w okresie dzieciństwa najbardziej narażeni na występowanie zaburzeń depresyjnych są chłopcy, a w wieku pokwitaniowym – dziewczęta, co można tłumaczyć w kontekście różnic hormonalnych i neurohormonalnych (np. zmian stężenia estradiolu i testosteronu) oraz społeczno-kulturowych determinantów rozwoju obojga płci. Jednocześnie grupa adolescentów wydaje się szczególnie narażona na występowanie omawianych zaburzeń – na przykład w polskich badaniach rozpowszechnienie depresji w grupie wiekowej 10-13 lat ocenia się na ok. 25-28%; ten odsetek nie maleje w starszych grupach wiekowych (17-19 lat) i zwiększa się w grupie młodzieży uczęszczającej do szkół zawodowych^9-16.