Analiza wyników uzyskanych przez badanego w porównaniu z poprzednimi latami (tab. 2) pozwala zauważyć tendencję spadkową poziomu intelektualnego.

Tabela 2. Dane z poprzednich badań poziomu intelektualnego (na podstawie dokumentacji medycznej pacjenta)

Na tle pozostałych skal szczególne miejsce zajął podtest „Powtarzanie cyfr” (12 pkt przeliczonych) (tab. 3). Stosunkowo wysoki wynik w tym teście świadczył o zasobach pacjenta z zakresu pamięci operacyjnej. Wyniki przeprowadzonych badań wskazywały natomiast na trudności chorego w rozumieniu sytuacji społecznych, korzystaniu z wiedzy nabytej, abstrahowaniu oraz rozpoznawaniu ciągów przyczynowo-skutkowych. Uwidoczniły ograniczenia w koncentracji uwagi oraz przerzutności uwagi pomiędzy poszczególnymi bodźcami.

Tabela 3. Zestawienie wyników uzyskanych w poszczególnych testach

Funkcje poznawcze

W przeszłości, od lat dziecięcych, pacjent był wielokrotnie badany pod kątem funkcjonowania poznawczego. Opinie psychologiczne jednoznacznie wskazywały na dysfunkcje z zakresu funkcji wykonawczych, wzrokowo-przestrzennych. Pierwsza opinia psychologiczna z 1996 r., będąca częścią dokumentacji medycznej, wskazywała na opóźniony rozwój funkcji językowych oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej. Kolejne badanie psychologiczne zostało przeprowadzone w 1999 r. z zastosowaniem testów Bender-Koppitz i Reya. Interpretacja wyników sugerowała trudności w zakresie funkcji wzrokowo-przestrzennych. W obszarze pamięci bezpośredniej wynik badania został określony jako przeciętny. Badania wykonane w kolejnych latach potwierdzały opisywane wcześniej trudności poznawcze pacjenta. W tabeli 4 zostały ujęte dysfunkcje z tego zakresu, wskazywane we wcześniejszych opiniach psychologicznych.

Tabela 4. Dysfunkcje poznawcze pacjenta wskazywane we wcześniejszych opiniach psychologicznych

W przeprowadzonych w 2021 r. na oddziale dziennym badaniach funkcji poznawczych pacjent uzyskał następujące wyniki:

1. ACE-III: uwaga – 17/18; pamięć – 13/26; fluencja słowna – 10/14; język – 16/26; funkcje wzrokowo-przestrzenne – 9/16. Wynik ogólny ACE-III – 65/100. Wynik ogólny M-ACE – 18/30.
2. Krzywa uczenia się (3, 4, 6, 7, 4; przypominanie po odroczeniu: 4 słowa).
3. FAB – 12/18 pkt.
4. Figura Reya: kopia – 6 pkt, reprodukcja – 0 pkt.

Badanie funkcji poznawczych pacjenta wskazało, że był on poprawnie zorientowany autopsychicznie i częściowo allopsychicznie. Wykazywał obniżone zdolności z zakresu funkcji wzrokowo-przestrzennych: percepcji oraz organizacji wzrokowo-przestrzennej. Pojawiały się trudności w abstrakcyjnym myśleniu oraz rozumieniu bardziej skomplikowanych pojęć czy poleceń.

W obszarze funkcji mnestycznych w granicach normy mieściły się zasoby pamięci operacyjnej oraz bezpośredniej. Natomiast znaczne trudności pojawiały się w obszarze uczenia się oraz odtwarzania informacji po odroczeniu czasowym. Wynik uzyskany w badaniu za pomocą figury Reya potwierdził niski stopień organizacji wzrokowo-przestrzennej oraz trudności w zakresie pamięci wzrokowej.

Na podstawie podwyższonych wyników podtestów opartych na wykonywaniu operacji na materiale cyfrowym, w porównaniu z wynikami pozostałych badań, postawiono hipotezę, że stanowiło to obszar specjalnych zdolności i zainteresowań pacjenta (należy podkreślić, że często są one charakterystyczne dla zaburzeń neurorozwojowych). Z wywiadu wynikało, że polecenia związane z cyframi, zapamiętywaniem cyfr oraz odtwarzaniem ciągu cyfr stanowiły element zainteresowań badanego od dzieciństwa. Potwierdziły to wyniki podtestów, które opierały się na operacjach związanych z liczbami. Jednak w ostateczności kolejne badania uwidoczniły trudności pacjenta w zakresie funkcji mnestycznych, myślenia oraz wzrokowo-przestrzennych.

Kwestie do dyskusji

W celu weryfikacji/potwierdzenia diagnozy zaburzeń rozwojowych ze spektrum autyzmu, postawionej u pacjenta podczas ostatniej hospitalizacji, warto poszerzyć diagnostykę specjalistyczną w tym kierunku. Kluczowa wydaje się obserwacja chorego po wprowadzonych zmianach w postępowaniu terapeutycznym oraz ocena jego reakcji na specjalistyczne leczenie w ośrodku do tego przeznaczonym. Z pewnością na pogłębioną uwagę zasługują choroby towarzyszące, tj. niedoczynność tarczycy i padaczka skroniowa, a także niepełnosprawność umysłowa w stopniu lekkim, które mogą generować określone objawy psychiczne i somatyczne oraz utrudniać postawienie jednoznacznej diagnozy w opisanym przypadku.

Podsumowanie

Na podstawie przeprowadzonej obserwacji klinicznej i badania neuropsychologicznego pacjenta zmieniono główne rozpoznanie na całościowe zaburzenia rozwojowe (spektrum autyzmu) oraz pozostawiono rozpoznanie towarzyszące: schizofrenia nieokreślona (w wywiadzie) i niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim. Pacjent, pomimo wielu prób podejmowanych przez opiekujący się nim zespół, nie zdołał nauczyć się pełnego kontrolowania wybuchów złości i agresji. Częściej był jednak w stanie powstrzymywać negatywne zachowania po upomnieniu przez personel. Po ostatniej hospitalizacji na oddziale dziennym chorego skierowano do leczenia w ośrodku zajmującym się pacjentami z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu.