Podobnie wiele przyjmowanych w ciąży leków wykazuje dodatnią korelację z zaburzeniem dojrzewania kory mózgu, a co za tym idzie – z występowaniem zaburzeń psychicznych u dzieci. Najbardziej znany z wpływu na wady rozwojowe talidomid wykazał również negatywne działanie związane z występowaniem ASD. Prawdopodobnym mechanizmem było spowolnienie migracji neuroblastów. Taki wpływ potwierdzono w doświadczeniach na myszach¹².

Kwas walproinowy, powszechnie stosowany lek przeciwpadaczkowy, wywołuje zaburzenia rozwoju OUN, również związane z ASD. W badaniu na myszach obserwowano zmniejszoną liczbę neuronów w okolicy przedczołowej i korze somatosensorycznej¹².

Nie sposób wymienić wszystkich czynników ryzyka zaburzeń rozwoju OUN i występowania późniejszych zaburzeń psychicznych. Niewątpliwie poza lekami należą do nich alkohol czy kokaina. Wpływ innych substancji, np. dopalaczy, nie został dokładnie zbadany.

Neurosonografia a zaburzenia psychiczne

Istotnym zagadnieniem jest niewątpliwie wspomniana wcześniej korelacja występowania wad wrodzonych u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną. Z uwagi na znany wpływ różnych czynników i uszkodzeń OUN na mechanizm powstania zaburzeń psychicznych u dorosłych, oczywiste jest poszukiwanie związku wad rozwojowych z zaburzeniami psychicznymi u dzieci.

Obecnie uważa się, że choroby psychiczne, takie jak depresja, schizofrenia czy ASD, mają korzenie neurorozwojowe w okresie płodowym¹³.

Niespotykany w przeszłości wzrost wykrywanych zaburzeń psychicznych typu ASD, ale też innych chorób psychicznych, w tym zaburzeń zachowania czy depresji u dzieci, może być związany z zaburzonym rozwojem OUN w ciąży. Badanie neurosonograficzne płodu umożliwia nie tylko wykrycie uszkodzeń lub wad rozwojowych mózgu, lecz także identyfikację subtelnych zmian w dojrzewaniu kory mózgu, co może pozwolić na wczesną diagnostykę przyszłych zaburzeń psychicznych, a co najważniejsze – na wdrożenie we wczesnym okresie noworodkowym i niemowlęcym odpowiednich metod terapii i rehabilitacji.

Podsumowanie

Szczegółowe badanie neurosonograficzne umożliwia identyfikację większości nieprawidłowości w obrębie OUN płodu, dostarcza bezcennych informacji o wadach wrodzonych, perspektywach dalszego rozwoju ciąży, terminie, sposobie i potencjalnym przebiegu porodu. Pozwala także rodzicom i prowadzącemu ciążę położnikowi na podjęcie istotnych decyzji w tym zakresie.

Należy zaznaczyć, że niektóre wady rozwojowe płodu są objęte coraz szerszymi możliwościami terapii prenatalnej, w szczególności interwencji chirurgicznej. Wczesne (prenatalne) leczenie operacyjne np. niektórych wad serca może prowadzić do zmian warunków rozwoju tego narządu i w efekcie do urodzenia dziecka obciążonego wprawdzie wadą serca, ale zdolnego do przeżycia i dalszego leczenia kardiochirurgicznego. Analogiczne procesy należy przewidywać w odniesieniu do OUN, np. operacja rozszczepu kręgosłupa przeprowadzona w okresie prenatalnym może istotnie zmienić przyszłość dziecka obarczonego tą wadą.

Wczesna diagnostyka czynników ryzyka zaburzeń i chorób psychicznych ma analogiczne znaczenie. W zakresie ASD dowiedziono empirycznie, że im wcześniejsze wykrycie tego rodzaju zaburzeń, tym większa szansa na efektywną terapię i ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków w przyszłym życiu dziecka¹⁴. Należy przy tym zaznaczyć, że jako wczesne wykrycie i włączenie terapii rozumiemy 18 miesiąc życia dziecka. Można sobie wyobrazić efekty leczenia w przypadku posiadania wiedzy, że u noworodka występują w OUN cechy charakterystyczne dla ASD. Trudno obecnie ocenić, czy podobne efekty uda się osiągnąć i odnieść do chorób takich jak depresja lub schizofrenia, ale z pewnością nie można wykluczyć pozytywnych aspektów prenatalnego wykrycia zmian w OUN, pozwalających przewidzieć rozwój tych schorzeń w wieku późniejszym.

Obecność tak wielu przesłanek dotyczących związku zaburzonego rozwoju OUN z późniejszym występowaniem chorób neurologicznych czy psychicznych jest ważnym powodem do prowadzenia badań, których celem powinno być wypracowanie metodologii i wytycznych w rozwijającej się neurologii prenatalnej. Postęp w dziedzinie technologii, w tym informatycznych oraz sztucznej inteligencji, pozwala na wskazanie neurosonografii jako metody obrazowej okresu prenatalnego o szczególnym znaczeniu, godnej dynamicznego i wspieranego rozwoju.