• tabletki – tzw. party pills, do połykania lub rozpuszczania w wodzie,
  • kapsułki, pigułki – do połykania,
  • fajki i skręty, kadzidełka, mieszanki aromatyczne, susz/mieszanka ziołowa – spalane w postaci skrętów z bibuły lub w szklanych lufkach, na folii aluminiowej,
  • pudry, proszek w torebce – zażywane donosowo,
  • kryształki – zażywane doustnie,
  • płyn – podawany dożylnie,
  • znaczek do lizania,
  • sól mineralna/do kąpieli – rozpuszczana w wodzie.


Pacjenta zatrutego NSP, u którego wystąpiły objawy hiperwentylacji, trzeba odizolować od bodźców z otoczenia, np. przenosząc do oddzielnego pomieszczenia i starając się go uspokoić. Konieczne jest stałe monitorowanie temperatury ciała oraz szybkie reagowanie w razie jej wzrostu bądź spadku. Zabezpieczamy pacjenta, w przypadku pobudzenia niezbędne może być zastosowanie przymusu bezpośredniego w postaci unieruchomienia. Monitorujemy saturację, ciśnienie tętnicze i puls. Oceniamy objawy neurologiczne – powikłaniem zatrucia może być udar.

Syntetyczne psychostymulanty

Substancje te imitują tradycyjne środki psychostymulujące, takie jak kokaina, amfetaminy i MDMA (ecstasy). Mają działanie psychoaktywne w wyniku zwiększania stężeń synaptycznych monoamin, noradrenaliny, dopaminy i serotoniny, poprzez hamowanie wychwytu zwrotnego lub zwiększenie uwalniania monoamin. Niektóre substancje mogą również działać jako bezpośredni antagoniści lub agoniści serotoniny. Wszystkie syntetyczne psychostymulanty są silnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego noradrenaliny. 

Nowe substancje psychoaktywne wykazują następujące działanie na neuroprzekaźniki:

  • mixed cocaine, MDMA-podobne (np. mefedron) – NSP z tej grupy działają jak nieselektywne inhibitory wychwytu monoamin, zwiększają uwalnianie serotoniny;
  • metamfetaminopodobne (np. katynon) – substancje te hamują wychwyt zwrotny dopaminy i noradrenaliny, zwiększają uwalnianie dopaminy;
  • pirowaleron (np. MDPV) – działa jak silny inhibitor wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy;
  • MDMA-podobne (metedron) – są silnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego, zwiększają uwalnianie noradrenaliny i serotoniny, mają niewielki wpływ na uwalnianie dopaminy.


Najlepiej zbadany z tej grupy jest mefedron. Po przyjęciu doustnym początek jego działania następuje po mniej więcej 45 minutach, a stężenie maksymalne substancja osiąga po mniej więcej godzinie. Czas działania szacuje się na 2-4 godziny. Przyjęty donosowo działa znacznie szybciej oraz krócej (< 1 godz.). Metabolizm przeważnie przebiega przez szlak wątrobowy cytochromu P450.

Postępowanie w przypadku zatrucia syntetycznymi psychostymulantami

● Pobudzenie: najlepiej opanowywać za pomocą benzodiazepin. Leki przeciwpsychotyczne, takie jak haloperydol, mogą nasilać nieprawidłowości w zapisie EKG. Jeśli istnieje potrzeba podania leku przeciwpsychotycznego, bezpieczniejsze jest np. 5-10 mg olanzapiny w formie rozpuszczalnej w jamie ustnej (szybkie działanie, eliminuje się możliwość zachłyśnięcia się pacjenta). Należy unikać środków uspokajających serotonergicznych, np. fentanylu.

● Napady drgawkowe: najlepiej leczyć benzodiazepinami zamiast konwencjonalnymi środkami przeciwepileptycznymi blokującymi kanały sodowe.

● Wzrost ciśnienia tętniczego: podajemy leki krótkodziałające, unikamy stosowania β-adrenolityków.

● Hipertermia: paracetamol jest nieskuteczny. Chłodzimy pacjenta za pomocą koca chłodzącego lub okładów lodowych nakładanych na pachwiny, klatkę piersiową, pachy i boki szyi pacjenta, podajemy chłodzone płyny iv.

● Rabdomioliza: przy znacznym wzroście kinazy kreatynowej (CK) można podawać amantadynę 100-200 mg iv. lub po., bromokryptynę do 10 mg/d. po. (można podawać rozpuszczony przez sondę żołądkową). Stosuje się hiperwolemię (ostrożnie) i alkalizację moczu. W ciężkich przypadkach należy rozważyć dializoterapię.

● Hiponatremia: wymagana korekta sodu. Ważne jest, aby powoli zwiększać stężenie sodu, gdyż jego zbyt szybkie podawanie może prowadzić do poważnych objawów neurologicznych. W objawowej hiponatremii hipowolemicznej stosowanie roztworu NaCl o stężeniu 0,9 proc. jest skuteczne w większości przypadków.[8-11]

Zatrucie syntetycznymi psychostymulantami

Objawy zatrucia syntetycznymi psychostymulantami związane są głównie z efektem amfetaminopodobnym. Warto podkreślić, że syntetyczne psychostymulanty nie są wykrywane przez rutynowe metody diagnostyczne, dlatego też niezbędne jest zebranie dokładnego wywiadu lub przeszukanie rzeczy osoby zatrutej pod kątem znalezienia opakowań po przyjętych substancjach.

Objawy neuropsychiatryczne obejmują przede wszystkim:

  • agresję,
  • pobudzenie,
  • zaburzenia świadomości,
  • halucynacje i urojenia.


Mogą one prowadzić do urazów, autoagresji oraz zachowań samobójczych. Ze względu na zwiększenie stężenia serotoniny mogą występować objawy zespołu serotoninowego.

Objawy neurologiczne to głównie:

  • hiperrefleksja,
  • oczopląs,
  • drgawki.[8]


Objawami ze strony układu krążenia są:

  • tachykardia,
  • kołatanie serca,
  • nadciśnienie,
  • ból w klatce piersiowej.


Istnieją doniesienia o zmianach w EKG i zapaleniu mięśnia sercowego po przyjęciu mefedronu oraz śmiertelnej arytmii po przyjęciu MDPV.[9] Zaburzenia homeostatyczne obejmują głównie:

  • kwasicę,
  • hiponatremię. 
Do góry