Prof. nadzw. dr hab. med. Tomasz Hryniewiecki

Szanowni Państwo,

problem agresji pacjentów w stosunku do pracowników ochrony zdrowia dotyczy wszystkich miejsc, w których przebywają chorzy – od poradni po oddziały szpitalne, ze szczególnym nasileniem w izbach przyjęć. Coraz więcej dyskutuje się na ten temat, a powodem tego jest nie tylko zwiększająca się częstość agresji i przemocy skierowanej przeciwko pracownikom ochrony zdrowia, lecz także wzrastająca świadomość osób narażonych na zachowania agresywne. Bardzo istotnym elementem są przemiany zachodzące w postrzeganiu pracowników zawodów medycznych oraz w stosunku do nich pacjentów i ich rodzin.

Obecnie podkreśla się znaczenie autonomii chorego i jego prawa do czynnego włączania się w proces diagnostyczny oraz terapeutyczny. Ta zasada jest już powszechnie akceptowana, z drugiej strony podejście pacjentów i ich rodzin w przyspieszonym tempie zmienia się w ostatnich latach. Cechuje je mniejsze zaufanie do pracowników ochrony zdrowia i większy stopień krytycyzmu w stosunku do podejmowanych przez nich działań.

Kolejnym elementem może być narastająca frustracja wynikająca nie tylko z problemów zdrowotnych, lecz także z trudności w uzyskaniu pomocy medycznej i długiego czasu oczekiwania na nią. Jest to wzmacniane zarówno przez łatwo dostępne informacje i porady dotyczące zdrowia, które utwierdzają wiele osób w przekonaniu o posiadaniu szerokiej wiedzy medycznej, jak i informacje medialne o problemach organizacyjnych placówek ochrony zdrowia. Wszystko to może być przyczyną krytycznego podejścia do działań członków personelu medycznego, przejawiającego się w postaci różnego rodzaju zachowań agresywnych.

W artykule „Postępowanie z pacjentem agresywnym” poruszane są przede wszystkim zagadnienia związane z agresywnymi zachowaniami pacjentów w przebiegu zaburzeń zdrowia psychicznego, które są częste i istotne, ale nie wyczerpują tej ważnej problematyki. Wiedza na temat sposobów medycznego radzenia sobie w tego rodzaju trudnych sytuacjach jest dla pracowników ochrony zdrowia, szczególnie lekarzy i pielęgniarek, nie do przecenienia. Istotna jest również świadomość aspektów prawnych tej sytuacji. Osoby wykonujące zawody medyczne – lekarz, pielęgniarka, położna, ratownik medyczny – mogą korzystać ze wzmożonej ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym w przypadku przestępstw znieważenia lub naruszenia nietykalności cielesnej w sytuacji udzielania świadczeń pomocy doraźnej albo gdy zwłoka w udzieleniu pomocy lekarskiej mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki, co wiąże się z surowszą odpowiedzialnością karną.

W publikacjach ocenia się, że nawet powyżej 90 proc. członków personelu medycznego doświadcza w swojej pracy różnych rodzajów agresji ze strony pacjentów i ich rodzin. Najczęściej przyjmują one postać agresji słownej lub lekceważących wypowiedzi na temat kwalifikacji zawodowych i zazwyczaj nie wynikają z zaburzeń zdrowia psychicznego pacjentów. Pozostawanie pod wpływem substancji oddziałujących na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego jest jedną z przyczyn zmienionego postrzegania otoczenia i może doprowadzać do agresji wobec osób próbujących udzielić pomocy medycznej. Do niedawna głównym czynnikiem był w tym kontekście alkohol, jednak obecnie obserwuje się znaczny wzrost liczby przypadków agresywnych zachowań pod wpływem różnego rodzaju środków określanych mianem dopalaczy. Wydaje się, że problem ten z czasem może jeszcze narastać.

Najbardziej narażeni na agresję są ratownicy medyczni, pielęgniarki, lekarze oraz inni pracownicy szpitalnych oddziałów ratunkowych, izb przyjęć i służb ratownictwa medycznego. Dlatego szczególnie do tych osób powinno kierować się działania edukacyjne dotyczące postępowania w sytuacji zachowań agresywnych pacjentów, ponieważ wiedza i świadomość praw jest w tej sytuacji najlepszą obroną.

Zapraszam do lektury „Stanów Nagłych po Dyplomie”.