Astma jest definiowana jako przewlekła, heterogenna choroba zapalna, prowadząca do zmiennego w czasie ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe1. Pierwotnym, wspólnym czynnikiem u chorych na astmę jest nadreaktywność oskrzeli. Przewlekły stan zapalny, którego rozwój jest wynikiem interakcji czynników genetycznych i środowiskowych, to podstawowy czynnik w patogenezie nadreaktywności oskrzeli1. Mediatory uwalniane z komórek zapalnych mogą aktywować kolejne substancje biochemicznie czynne, co prowadzi do zmian strukturalnych w ścianie dróg oddechowych, czyli remodelingu (m.in. uszkodzenia nabłonka, włóknienia dróg oddechowych oraz rozrostu i przebudowy mięśni gładkich).

Mimo postępu wiedzy, który umożliwił lepsze zrozumienie mechanizmów powstawania astmy, nadal jest wiele niewiadomych dotyczących etiologii i patogenezy tej choroby, nie znaleziono konkretnego czynnika odpowiedzialnego za powstawanie i występowanie objawów. Zaostrzenie astmy wiąże się z nasileniem stanu zapalnego w drogach oddechowych i koniecznością intensyfikacji terapii, ponieważ obrzęk błony śluzowej oskrzeli powoduje obturację dróg oddechowych i istotne upośledzenie przepływu powietrza.

Definicja i etiologia

Zaostrzenie astmy o różnym nasileniu może wystąpić u każdego pacjenta, bez względu na stopień ciężkości choroby lub rzadziej może być pierwszą manifestacją kliniczną astmy. Jest ono definiowane jako stan kliniczny, w którym dochodzi do nasilenia objawów choroby, istotnego pogorszenia funkcji układu oddechowego wykraczających poza ich codzienną zmienność dobową, co pociąga za sobą konieczność intensyfikacji leczenia. Zaostrzenie może się rozwijać stopniowo, przez wiele godzin lub dni, albo gwałtownie, kiedy objawy postępują w ciągu kilkunastu lub kilkudziesięciu minut od zadziałania czynnika wyzwalającego. Rozpoznanie zaostrzenia początkowo może stanowić trudność zarówno dla pacjenta, jak i dla lekarza, ponieważ czasem niełatwo odróżnić napad duszności od zaostrzenia astmy.

Wyróżnia się 4 główne czynniki wywołujące skurcz oskrzeli u chorych na astmę:

• infekcje dróg oddechowych
• ekspozycję na alergen
• wziewne substancje drażniące
• wysiłek fizyczny.

U części chorych trudno jest ustalić czynnik sprawczy wywołujący zaostrzenie choroby. Do czynników sprzyjających występowaniu zaostrzeń należą m.in.: