Nagły ból kończyny dolnej jest jedną z najczęstszych dolegliwości, z którą pacjenci zgłaszają się do lekarza, zwykle do izby przyjęć najbliższego szpitala lub na jego szpitalny oddział ratunkowy. Ta z pozoru tylko błaha dolegliwość, z którą często przy wstępnej selekcji (triażu) pacjenci kwalifikowani są jako „mogący poczekać”, niekiedy może być objawem poważnej choroby, a zwlekanie z rozpoczęciem jej leczenia lub choćby opóźnienia w diagnostyce mającej na celu ustalenie jej przyczyny, mogą niejednokrotnie prowadzić do bardzo poważnych powikłań ze zgonem chorego włącznie. Zlekceważenie pacjenta z bólem kończyny dolnej i potraktowanie go na SOR-ze jako naprzykrzającego się może być końcem kariery zajmującego się nim lekarza i prowadzić do poważnych konsekwencji karnych oraz cywilnych.

Diagnostyka różnicowa

O tym, że już samo ustalenie przyczyny nagłego bólu kończyny dolnej jest nie lada wyzwaniem, niech zaświadczy mnogość stanów chorobowych wywołujących ten objaw. Na internetowej stronie edukacyjnej Mayo Clinic (szpitala uznawanego za jeden z najlepszych w Stanach Zjednoczonych i na świecie), na której udostępnione są informacje Mayo Clinic Book of Home Remedies, w artykule dotyczącym diagnostyki różnicowej bólu nogi autorzy wymieniają aż 46 możliwych przyczyn tej dolegliwości¹. Są to w kolejności (wg www.mayoclinic.org, zmodyfikowane):

1. Zapalenie ścięgna Achillesa
2. Zerwanie ścięgna Achillesa
3. Uraz/uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (w stawie kolanowym)
4. Zesztywniające zapalenia stawów kręgosłupa
5. Torbiel (cysta) Bakera
6. Nowotwór kości
7. Złamanie kości kończyny
8. Zapalenie kaletki stawowej
9. Zespół przeciążeniowy grupy mięśni/stawów kończyny (najczęściej u sportowców lub otyłych osób)
10. Chromanie przestankowe po przejściu określonego dystansu
11. Zakrzepica żył głębokich
12. Atak dny moczanowej
13. Bóle wzrostowe – u dzieci (spowodowane rośnięciem kości)
14. Złamanie w obrębie płytki nasadowej (płytki wzrostu) kości – u dzieci
15. Uraz ścięgna podkolanowego
16. Przepuklina krążka międzykręgowego
17. Zapalenie miejscowe
18. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów
19. Zapalenie kaletki stawu kolanowego
20. Choroba Perthesa (osteochondroza młodzieńcza głowy kości udowej)
21. Nagły skurcz mięśnia
22. Nocne skurcze mięśni
23. Choroba Osgooda-Schlattera (aseptyczne zapalenie guzowatości kości piszczelowej)
24. Choroba zwyrodnieniowa stawów
25. Choroba Königa (oddzielająca martwica kostno-chrzęstna; osteochondrosis dissecans)
26. Zapalenie kości i szpiku (osteomyelitis)
27. Choroba Pageta kości (osteitis deformans)
28. Zapalenie więzadeł rzepki
29. Ból rzepkowo-udowy (tzw. kolano biegacza; patellofemoral pain syndrome)
30. Neuropatie obwodowe
31. Uraz więzadła krzyżowego tylnego
32. Pseudodna (odkładanie się w stawach kryształów dwuwodnego pirofosforanu wapnia; pseudogout; CPPD – calcium pyrophosphate dihydrate crystal deposition disease)
33. Łuszczycowe zapalenie stawów
34. Zespół Reitera (reaktywne zapalenie stawów; reactive arthritis)
35. Reumatyczne zapalenie stawów (rheumatoid arthritis)
36. Zapalenie stawu krzyżowo-biodrowego (jedno- lub obustronne)
37. Rwa kulszowa
38. Septyczne zapalenie stawów
39. Zespół przeciążenia grupy przyśrodkowej mięśni piszczeli (medial tibial stress syndrome)
40. Stenoza (zwężenie) kanału kręgowego
41. Skręcenie/zwichnięcie nogi
42. Złamanie kompresyjne kości kończyny dolnej
43. Zapalenie ścięgna/ścięgien
44. Uszkodzenie (rozdarcie) kaletek stawu kolanowego
45. Zator lub zakrzep tętniczy
46. Żylaki kończyn dolnych (zwłaszcza zakrzepica/zapalenie w obrębie żylaków).

Już samo powyższe zestawienie daje pojęcie o tym, jak złożonym problemem jest nagły ból kończyny dolnej. Oczywiście niektóre z powyższych przyczyn są stosunkowo częste, podczas gdy z pozostałymi lekarze mają do czynienia wyjątkowo rzadko. Pierwszym i zasadniczym obowiązkiem każdego lekarza stykającego się z pacjentem z ostrym bólem kończyny dolnej jest właściwe, ukierunkowane i możliwie dokładne zebranie wywiadu. Jak wynika z powyższego zestawienia, duża część przyczyn ostrego bólu nogi ma podłoże urazowe lub przeciążeniowe, dlatego absolutnie podstawowe jest zebranie wywiadu w tym kierunku i – w razie jakichkolwiek wątpliwości – poproszenie o konsultację ortopedy (często uzupełnioną o RTG lub inne badania obrazowe) lub, jeśli chory zgłasza się ambulatoryjnie (np. w ramach POZ), skierowanie go na ostry dyżur ortopedyczny do najbliższego szpitala.