Kiła
Ryc. 1. Zmiana pierwotna na podniebieniu w kile I okresu.
Jedna z podstawowych chorób przenoszonych drogą płciową, którą wywołuje bakteria krętek blady (Treponema pallidum). Wg Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie zakażonych kiłą jest ok. 36 mln osób w wieku 15-59 lat. W Polsce w latach 2000-2010 współczynnik zapadalności na kiłę wczesną wynosił 1,95 na 100 tys. mieszkańców, w ostatnim okresie wykazuje tendencję wzrostową. Zmiany w jamie ustnej mogą być następujące:
- w kile I okresu – zmiana pierwotna (stwardnienie pierwotne) – to najczęściej pojedyncze, owalne, niebolesne owrzodzenie, o gładkich brzegach, lśniącym dnie pokrytym niewielką ilością surowiczej wydzielany oraz twardo nacieczoną podstawą. Zmianie pierwotnej towarzyszy powiększenie okolicznych węzłów chłonnych (w przypadku jamy ustnej mniej wyraźne). Owrzodzenie to może być zlokalizowane na wargach, zwłaszcza dolnej, języku lub migdałkach (ryc. 1).
Zmianę taką należy różnicować z:
- opryszczką – zmiana bolesna, początkowo pęcherzyk, brak twardego nacieku oraz częste nawroty w tym samym miejscu,
- aftami – owrzodzenie nieregularne o bardziej zapalnym charakterze, brzegi owrzodzenia nekrotyczne, silny ból, nawrotowy przebieg.
Treść surowicza sącząca się z owrzodzenia jest bardzo zakaźna. Znane są przypadki zakażenia dentystów, wówczas zmiana zlokalizowana jest na palcach rąk.
- w kile II okresu – zmiany o charakterze plam, grudek i grudek wrzodziejących umiejscowionych na łukach podniebiennych, migdałkach, policzkach, wargach oraz języku – charakterystyczna niewielka bolesność zmian. Kiła II okresu w zakresie błon śluzowych jamy ustnej powinna być różnicowana z: leukoplakią, liszajem płaskim, drożdżycą, opryszczką, aftami, zespołem Stevensa i Johnsona, pęcherzycą zwykłą, anginą Plauta i Vincenta.
- kiła późna – III okresu – zniszczenie tkanek miękkich i kości z wytworzeniem perforacji, bliznowatych zniekształceń oraz upośledzenia czynności jamy nosowo-gardłowej.[16,17]
Zakażenie HIV
U części osób w pierwszym okresie zakażenia może wystąpić ostra choroba retrowirusowa, której objawy przypominają mononukleozę zakaźną.
Ryc. 2. Mięsaki Kaposiego podniebienia u pacjenta zakażonego HIV.
Stomatolog powinien zaproponować badanie w kierunku obecności przeciwciał HIV u każdego pacjenta z:
- nawracającymi drożdżycami jamy ustnej i przełyku,
- zmianami dysplastycznymi błony śluzowej jamy ustnej,
- zakażeniami HPV (wirusem brodawczaka ludzkiego),
- nawracającym opryszczkowym zapaleniem jamy ustnej,
- zakażeniami przenoszonymi drogą płciową manifestującymi się objawami w zakresie jamy ustnej,
- chłoniakiem Burkitta,
- mięsakiem Kaposiego, (ryc. 2)
- leukoplakią włochatą.[18,19]
(Wg rekomendacji Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS)