Konsekwencją wizyty pacjenta z chorobą zakaźną może być przeniesienie zakażenia na personel gabinetu lub na kolejnego pacjenta. Dlatego tak istotne jest wczesne podejrzenie lub zdiagnozowanie choroby

Pomimo powszechności szczepień ochronnych oraz coraz skuteczniejszych leków przeciwdrobnoustrojowych, choroby zakaźne stanowią wciąż jeden z podstawowych problemów zdrowia publicznego. Prawdopodobieństwo, że w gabinecie stomatologa znajdzie się pacjent z chorobą zakaźną, jest wysokie. Dlatego tak istotna jest znajomość podstawowych objawów, szczególnie tych w obrębie jamy ustnej. Ważna jest też wiedza na temat zasad postępowania z pacjentem zakażonym.

Biorąc pod uwagę możliwe etapy rozwoju choroby zakaźnej, do gabinetu stomatologicznego może trafić pacjent:

• w okresie inkubacji choroby,
• w okresie rekonwalescencji,
• nosiciel,
• z przewlekłą chorobą zakaźną,
• w okresie ostrych objawów choroby – wyjątkowo, gdy potrzebna jest pilna interwencja stomatologiczna.
  
  

W większości przypadków pacjent jest bezobjawowy lub objawy choroby są mało wyrażone, dlatego należy pamiętać o zebraniu podstawowego wywiadu klinicznego przed rozpoczęciem leczenia stomatologicznego. Bardzo cenne są informacje dotyczące aktualnie zażywanych leków, gdyż na pytanie: „Czy choruje pan/pani na choroby przewlekłe?” – odpowiedź zazwyczaj jest negatywna. W wywiadzie powinny zostać również poruszone kwestie dotyczące potencjalnych narażeń na choroby zakaźne w ostatnim okresie.

Generalnie, najlepiej przyjąć zasadę, że każdy pacjent jest traktowany jako potencjalnie zakaźny.[1] Efektem takiego podejścia powinno być przestrzeganie procedur zapobiegających zakażeniom związanym z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, co reguluje Ustawa o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dn. 5 grudnia 2008 roku.[2]

W praktyce klinicznej stomatolog powinien zwrócić baczniejszą uwagę na pacjentów ze zmianami w jamie ustnej o typie: zapaleń w zakresie błony śluzowej oraz dziąseł, owrzodzeń – pojedynczych lub mnogich, pęcherzyków surowiczych, które:

• pojawiły się nagle,
• towarzyszą im objawy ogólnoustrojowe, takie jak: gorączka lub stan podgorączkowy, ogólne osłabienie, ból głowy, bóle mięśniowo-stawowe,
• przebiegają z powiększeniem okolicznych węzłów chłonnych,
• towarzyszą im objawy infekcji górnych dróg oddechowych,
• przebiegają ze znacznym powiększeniem migdałków podniebiennych z nalotami, mikroropniami, z towarzyszącym bólem i trudnościami przy przełykaniu,
• towarzyszy im wysypka na skórze.[3]

Rodzaje chorób zakaźnych

Do głównych chorób zakaźnych, które manifestują się objawami w zakresie jamy ustnej, należą:

Opryszczka pospolita

Jedna z najczęstszych chorób zakaźnych, z którą może się zgłosić pacjent do gabinetu stomatologicznego. Wywołuje ja wirus Herpes simplex – HSV, który dzieli się na dwa typy:

• typ 1 – powoduje zmiany w jamie ustnej, na spojówkach, rogówce i skórze górnej połowy ciała,
• typ 2 – powoduje zmiany w okolicy narządów płciowych.
  
  

Rezerwuarem wirusa jest człowiek, a źródłem zakażenia są osoby chore, zdarza się, że bezobjawowo. Pierwotne zakażenie przebiega najczęściej pod postacią opryszczkowego zapalenia jamy ustnej i dziąseł. Dochodzi do niego głównie w dzieciństwie. Następnie wirus w postaci utajonej pozostaje w zwojach nerwów czuciowych, najczęściej nerwu trójdzielnego. W sytuacjach sprzyjających może nastąpić nawrót zakażenia, przede wszystkim pod postacią opryszczki wargowej,[3-5] która jest częstym powodem przesunięcia wizyty.

Należy pamiętać, że zakażenie przenosi się przez kontakt bezpośredni ze zmianami skórnymi lub ze śliną osoby zakażonej. Okres zakaźności trwa od momentu pojawienia się pęcherzyków do ich całkowitego przyschnięcia – średnio 7-14 dni. U osoby ze zmianami opryszczkowymi w obrębie wargi istnieje ryzyko przeniesienia wirusa na rogówkę lub inną okolicę jamy ustnej. Taki pacjent stanowi również potencjalne zagrożenie dla personelu medycznego.[4,6]

W sytuacji, gdy konieczna jest pilna interwencja stomatologiczna i nie ma możliwości przesunięcia wizyty, wskazane jest dobre odizolowanie zmiany chorobowej w trakcie zabiegu oraz jeżeli jest to możliwe, zastosowanie po zabiegu odpowiednich plastrów do czasu wygojenia zmiany opryszczkowej lub dziąsła po ekstrakcji. Nie ma jasnych wytycznych co do zastosowania leków przeciwwirusowych po interwencji u tych pacjentów.[6] Zalecenia dotyczące postępowania z pacjentem z opryszczką wargową zostały przedstawione w tabeli nr 1.

Tabela 1. Strategia postępowania z osobami z zakażeniem Herpes simplex w gabinecie stomatologicznym[6]

Lekiem z wyboru w zakażeniu HSV jest acyklowir, dostępny w formie doustnej, dożylnej oraz do leczenia miejscowego. Preparaty w postaci kremów lub maści przyspieszają gojenie się zmiany, w szczególności gdy są zastosowane w okresie objawów prodromalnych, tuż przed pojawieniem się pęcherzyka.

Zapobieganie nawrotom opryszczki wargowej związanej z intensywną ekspozycją na słońce polega na doustnym stosowaniu acyklowiru 400 mg dwa razy dziennie na jeden-dwa dni przed ekspozycją, a następnie w trakcie ekspozycji.[4,7] U pacjentów, u których planowany jest zabieg odbarczenia korzeni nerwu trójdzielnego, wskazane jest podanie doustnie zapobiegawczo acyklowiru w dawce dwa razy 800 mg. Leczenie należy rozpocząć 48 godzin przed planowanym zabiegiem i kontynuować przez trzy-siedem dni.[8]