lek. dent. Michał Mroziński

Egzostozy są dość rzadkim efektem przerostu tkanki kostnej¹, zazwyczaj w okolicy wału podniebiennego, powierzchni językowej trzonu żuchwy powyżej przyczepu mięśnia żuchwowo-gnykowego w miejscu zębów przedtrzonowych (w 80 % przypadków w tej okolicy egzostozy występują obustronnie)² lub w rzadziej spotykanej lokalizacji – na powierzchni przedsionkowej wyrostka zębodołowego szczęki oraz w okolicy bródkowej żuchwy³.

Brak jest jednoznacznych przyczyn powstawania tych łagodnych zmian kostnych. Niektórzy autorzy przypuszczają, że ich formowanie się jest wieloczynnikowym procesem, na który wpływają przewlekłe stany zapalne kości, zapalenie tkanek dziąsła, zaburzenia w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych, uraz zgryzowy, stracie zębów u młodszych pacjentów, kształt żuchwy, spożywanie dużej ilości ryb morskich, niedobór witamin, wiek, płeć^2-9.

Egzostozy najczęściej wykrywane są przypadkowo, podczas rutynowego badania stomatologicznego wewnątrzustnego, co w niektórych sytuacjach jest powodem kierowania pacjentów na konsultacje specjalistyczne w celu dalszej diagnostyki i wyjaśnienia, ze względu na podejrzenie procesów patologicznych, a wręcz onkologicznych. Pacjenci często nie zdają sobie sprawy z obecności omawianej anomalii w ich jamie ustnej, ponieważ egzostozy zazwyczaj nie powodują żadnych objawów klinicznych, choć niektórzy autorzy wymieniają występowanie zaburzeń mowy, bezdechu sennego, zaburzeń oddychania, problemów z higienizacją okolicznych zębów, podrażnień śluzówki w czasie szczotkowania zębów.

Opis przypadku

Pacjentka, lat 51, ogólnie zdrowa, zgłosiła się do naszej poradni specjalistycznej skierowana przez lekarza dentystę w celu konsultacji i ewentualnego leczenia z powodu obustronnych egzostoz żuchwy. Kobieta zauważyła zmiany ok. 10 lat wcześniej, bez znacznych zmian od tamtego czasu. W badaniu klinicznym wyczuwalne egzostozy miały wymiary ok. 1,5 cm x 1,0 cm po stronie lewej oraz 1,0 cm x 0,5 cm po stronie prawej. Po dwóch konsultacjach specjaliści z zakresu protetyki stomatologicznej uznali, że w obecnym stanie miejscowym omawianej patologii wykonanie ruchomego uzupełnienia protetycznego jest niemożliwe. W związku z tym podjęliśmy decyzję o chirurgicznym przygotowaniu pacjentki do protezowania. Po rozmowie, w której wyjaśniliśmy, na czym będzie polegało omawiane leczenie, kobieta zaakceptowała przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.

Leczenie rozpoczęto od wprowadzenia znieczulenia nasiękowego oraz przewodowego, po czym nacięto błonę śluzową wzdłuż grzbietu bezzębnej części zębodołowej żuchwy (bez cięć uwalniających), odpreparowano kopertowe płaty śluzówkowo-okostnowe, odcięto część egzostoz wiertłem, a następnie użyto frezów kostnych do wygładzenia kości. Pomiędzy płaty śluzówkowo-okostnowe a kość zaaplikowano opatrunki z fibryny bogatopłytkowej (PRF – platelet rich fibrin). W dalszej kolejności rany zaopatrzono szwami i wykonano ekstrakcję zęba 31 ze wskazań protetycznych. Odcięte części zmian oddano do badania histopatologicznego (ryc. 1-9).

Rycina 1. Egzostozy żuchwy strony prawej − stan przed zabiegiem

Rycina 2. Odpreparowanie płata śluzówkowo-okostnowego strony prawej

Rycina 3. Stan po zabiegu odcięcia egzostoz strony prawej

Rycina 4. Założenie opatrunku z fibryny bogatopłytkowej

Rycina 5. Egzostozy żuchwy strony lewej − stan przed zabiegiem

Rycina 6. Odpreparowany płat śluzówkowo-okostnowy strony lewej

Rycina 7. Stan po zabiegu odcięcia egzostoz strony lewej

Rycina 8. Założenie opatrunku z fibryny bogatopłytkowej po stronie lewej

Rycina 9. Stan po zaszyciu tkanek szwem ciągłym oraz szwami węzełkowymi, widoczny zębodół po równoczesnej śródzabiegowej ekstrakcji zęba 31

Podczas wizyty kontrolnej po 7 dniach od zabiegu pacjentka poinformowała, że nie miała żadnych dolegliwości bólowych, nie wystąpił obrzęk tkanek ani ich nadmierne krwawienie. W ocenie klinicznej rana była zagojona prawidłowo, w badaniu palpacyjnym część zębodołowa żuchwy była gładka, bez ostrych elementów. Podczas tej samej wizyty usunięto szwy (ryc. 10, 11A, B).

Rycina 10. Odcięte części egzostoz w pojemnikach z 4% formaliną