Fizjologiczne mechanizmy obronne

Układ moczowy jest stale narażony na kontakt z bakteriami zasiedlającymi skórę i błony śluzowe okolicy moczowo-płciowej. Podstawowym mechanizmem obronnym zapobiegającym trwałej kolonizacji bakteryjnej dróg moczowych jest przepływ moczu. W trakcie każdej mikcji strumień moczu wypłukuje bakterie przejściowo kolonizujące cewkę moczową. Jeśli bakterie mają zdolność przylegania do nabłonka dróg moczowych, prosty mechanizm wypłukiwania może się jednak okazać niewystarczający.

Drogi szerzenia się infekcji

Drobnoustroje mogą dostać się do układu moczowego drogą wstępującą przez cewkę moczową lub drogą krwiopochodną wtórnie do bakteriemii.

Zakażenia krwiopochodne

Do krwiopochodnego zakażenia nerek dochodzi tylko w wyjątkowych sytuacjach, zwykle u dzieci w ciężkim stanie ogólnym, u których występują choroby pierwotne predysponujące do bakteriemii.

Z badań doświadczalnych wynika, że aby doszło do krwiopochodnego zakażenia nerek wywołanego przez Escherichia coli, liczba bakterii w krwiobiegu musiałaby być tak duża, że wcześniej doszłoby do wstrząsu septycznego. Z kolei w przypadku Staphylococcus aureus, Salmonella sp., Pseudomonas aeruginosa i Candida do rozwoju zakażenia nerek wystarcza stosunkowo niewielka ilość drobnoustrojów we krwi. Wówczas zakażenie nerek rozwija się dużo wcześniej niż ogólnoustrojowa reakcja zapalna i wstrząs.

Zakażenia krwiopochodne powodują ogniskowe ropnie w nerkach, głównie w korze, a wtórna bakteriuria ujawnia się, gdy bakterie dostaną się do cewek.

Zakażenia wstępujące

W większości przypadków zakażenia układu moczowego szerzą się drogą wstępującą, dlatego też najczęściej infekcje mają etiologię bakteryjną i występują z większą częstością u dziewczynek i kobiet niż u chłopców i mężczyzn. Czynniki decydujące o rozwoju ZUM drogą wstępującą dzieli się na zależne od drobnoustroju i zależne od gospodarza (tab. 1).

Czynniki determinujące wystąpienie ZUM zależne od drobnoustroju

Należy podkreślić, że Escherichia coli, która najczęściej wywołuje zakażenia układu moczowego, stanowi tylko 1% wszystkich szczepów bakteryjnych kolonizujących jelito grube. Jednocześnie inne bakterie kolonizujące jelita wyjątkowo rzadko powodują ZUM. Wskazuje to, że Escherichia coli powodująca ZUM ma cechy ułatwiające inwazję układu moczowego. Są to zdolność do:

• adhezji
• wychwytu czynników wzrostu (np. żelaza)
• produkcji cytokin powodujących uszkodzenie nerek i wyzwalających odpowiedź immunologiczną.