Definicje

Odpływem pęcherzowo-moczowodowym nazywa się zjawisko wstecznego odpływu moczu z pęcherza do moczowodów.

Nefropatia odpływowa to współistnienie dwóch patologii: odpływu pęcherzowo-moczowodowego i nefropatii, czyli przewlekłej choroby nerek. Nazwę tę wprowadził do piśmiennictwa medycznego Bailey w 1973 r. i użył jej do opisu zespołu przewlekłego uszkodzenia nerek będącego następstwem odpływu pęcherzowo-moczowodowego. Do charakterystycznych cech tego zespołu zaliczył nieprawidłowości struktury narządu (tzw. blizny pozapalne), upośledzenie przesączania kłębuszkowego, białkomocz lub nadciśnienie tętnicze. Typowym dla tego zespołu objawem są zmiany określane jako blizny pozapalne. Zmiany te ocenia się na podstawie badania urograficznego, ultrasonograficznego lub scyntygraficznego.

Ze względu na panujące w przeszłości poglądy o bezpośrednim związku przyczynowo-skutkowym między odpływem, zakażeniem układu moczowego i uszkodzeniem nerek w postaci bliznowacenia w piśmiennictwie zamiennie w stosunku do terminu nefropatia odpływowa używano określenia:

• przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek
• przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (według klasyfikacji ICD 10).

Podział

Odpływ pęcherzowo-moczowodowy występuje w dwóch postaciach:

• pierwotnej, gdy nie stwierdza się innej wady powodującej utrudnienie odpływu moczu z pęcherza do cewki moczowej
• wtórnej, gdy przyczynami odpływu są wada strukturalna lub zaburzenia opróżniania pęcherza powodujące zwiększenie ciśnienia wewnątrzpęcherzowego i powstanie wtórnego, wstecznego odpływu.

Do przyczyn wtórnego odpływu pęcherzowo-moczowodowego zalicza się:

• uraz rdzenia kręgowego
• wady rozwojowe cewki moczowej, np. zastawkę cewki tylnej, zwężenie cewki
• zaburzenia opróżniania pęcherza (DES – dysfunctional elimination syndrome), czyli zaburzenia czynności pęcherza będące następstwem dyssynergii skurczu wypieracza i zwieracza pęcherza; prowadzą one do rozwoju OPM w mechanizmie wzrostu ciśnienia śródpęcherzowego
• inne przyczyny utrudniające opróżnianie pęcherza moczowego.

Klasyfikacja

Wyróżnia się 5 stopni zaawansowania odpływu pęcherzowo-moczowodowego. Klasyfikacji (tab. 6) dokonuje się na podstawie cech widocznych w badaniu cystograficznym, takich jak:

• wysokość, do jakiej cofa się mocz
• stopień poszerzenia moczowodów
• stopień poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego.

Epidemiologia

Odpływ pęcherzowo-moczowodowy może współwystępować z nadciśnieniem tętniczym lub przewlekłą chorobą nerek.