Badania dodatkowe

Ponieważ rozpoznanie NS opiera się na wykazaniu parametrów strukturalnych niewydolności serca, niezbędne jest przeprowadzenie badań dodatkowych.

W przypadku podejrzenia NS zaleca się wykonanie badania EKG i (lub) pomiar stężeń peptydów natriuretycznych (BNP i NT-proBNP).

EKG

Tabela 3. Interpretacja najważniejszych nieprawidłowości w zapisie EKG u chorego z niewydolnością serca (NS) w okresie okołooperacyjnym

EKG jest podstawowym badaniem, którego interpretacja ma ważne implikacje kliniczne, ponieważ pozwala na identyfikację przyczyny NS lub jej dekompensacji i ułatwia wybór strategii postępowania (tab. 3).

Stężenia peptydów natriuretycznych

W codziennej praktyce klinicznej coraz większą rolę odgrywają peptydy natriuretyczne – peptyd natriuretyczny typu B (BNP) i N-końcowy fragment propeptydu natriuretycznego typu B (NT-proBNP).

W diagnostyce przewlekłej NS uzyskanie stężenia BNP <35 pg/ml lub stężenia NT-proBNP <125 pg/ml w połączeniu z prawidłowym zapisem EKG interpretujemy jako małe prawdopodobieństwo NS. Gdy stężenia BNP lub NT-proBNP wynoszą odpowiednio ≥35 i ≥125 pg/ml, celowe jest wykonanie badania echokardiograficznego w celu potwierdzenia rozpoznania NS.

U chorych z ostrą dusznością wartości progowe biomarkerów wynoszące dla BNP <100 pg/ml, dla NT-proBNP <300 pg/ml, zaś dla środkowego fragmentu przedsionkowego peptydu natriuretycznego (MR-proANP) <120 pmol/l, wskazują na małe prawdopodobieństwo NS jako przyczyny duszności. Natomiast zwiększenie stężeń peptydów natriuretycznych w przebiegu ostrej duszności (BNP ≥100 pg/ml lub NT-proBNP ≥300 pg/ml) jest wskazaniem do wykonania badania echokardiograficznego w celu potwierdzenia rozpoznania.

Takie scenariusze spotykamy często w codziennej praktyce, zarówno u chorych przed operacją, jak i po niej. Nie zaleca się jednak rutynowego oznaczania biomarkerów u wszystkich chorych w okresie okołooperacyjnym, choć stężenia NT-proBNP i BNP mają znaczenie prognostyczne przed dużymi operacjami innymi niż kardiochirurgiczne.

Inne badania laboratoryjne

Zwiększenie stężeń troponin może świadczyć nie tylko o zawale mięśnia sercowego, ale również o przedłużającym się jego niedokrwieniu i zapaleniu, ciężkiej NS, sepsie i niewydolności nerek. U chorych ze zdekompensowaną NS obserwujemy nieznaczne zwiększenie stężeń troponin, ale niejednokrotnie wymagają oni dalszej diagnostyki kardiologicznej.

U chorych z NS zaleca się wykonanie panelu badań laboratoryjnych krwi, w tym morfologii krwi, oznaczenia stężeń sodu, potasu, wapnia, mocznika lub azotu mocznika we krwi albo wartości oszacowanego wskaźnika filtracji kłębuszkowej (eGFR – estimated glomerular filtration rate), aktywności enzymów wątrobowych i stężenia bilirubiny oraz ocenę czynności tarczycy w celu:

• określenia możliwości zastosowania leków moczopędnych, antagonistów układu renina-angiotensyna-aldosteron i leczenia przeciwzakrzepowego oraz monitorowania leczenia
• rozpoznania odwracalnych/potencjalnie uleczalnych przyczyn NS (np. hipokalcemii, zaburzeń funkcji tarczycy) i chorób współistniejących
• uzyskania informacji prognostycznych przed operacją
• stwierdzenia niedokrwistości, mogącej być alternatywną przyczyną występujących objawów lub przyczyną zaostrzenia NS.

W tabeli 4 zestawiono najczęstsze nieprawidłowości w wynikach badań laboratoryjnych, ich główne przyczyny i implikacje kliniczne u chorych z NS w okresie okołooperacyjnym.

Tabela 4. Najczęstsze nieprawidłowości laboratoryjne, ich przyczyny i następstwa oraz działania podejmowane w praktyce klinicznej

Badanie echokardiograficzne

Badanie echokardiograficzne jest niezbędne do rozpoznania NS oraz ustalenia jej przyczyny. Przezklatkowe badanie echokardiograficzne jest jednym z podstawowych elementów przedoperacyjnej oceny chorych z rozpoznaniem lub podejrzeniem NS. Jego wykonanie znajduje też uzasadnienie przed operacjami obarczonymi pośrednim lub dużym ryzykiem.