Zaostrzenie niewydolności serca po operacji

Warto zwrócić uwagę na kilka przyczyn zaostrzenia NS w okresie pooperacyjnym. Podczas indukcji znieczulenia dochodzi do aktywacji współczulnej ze wzrostem ciśnienia tętniczego i przyspieszeniem rytmu serca. U nieleczonych optymalnie chorych z nadciśnieniem tętniczym i NS może wówczas dojść do zaostrzenia NS, w tym obrzęku płuc. Najczęściej jednak patomechanizm zaostrzenia NS dotyczy redystrybucji płynów – niezbędne w trakcie operacji przetaczanie dużych objętości płynów może grozić zastojem w krążeniu płucnym wtórnym do wzrostu objętości wewnątrznaczyniowej spowodowanej ponownym przemieszczeniem płynów do łożyska naczyniowego. Konieczne zatem jest intensywne monitorowanie bilansu płynów i intensyfikacja leczenia moczopędnego.

Inne przyczyny zaostrzenia niewydolności to wystąpienie nowego incydentu niedokrwienia mięśnia sercowego (ostrego zespołu wieńcowego) lub zaburzeń rytmu serca wtórnie do zaburzeń elektrolitowych. Chorzy przewlekle hospitalizowani są obciążeni zwiększonym ryzykiem rozwoju zapalenia płuc, które może spowodować dekompensację układu krążenia. U chorych unieruchomionych w łóżku lub po operacjach onkologicznych należy pamiętać o istotnym zagrożeniu wystąpieniem żylnej choroby zatorowo-zakrzepowej, w tym zatorowości płucnej, którą należy różnicować z niewydolnością serca.

W diagnostyce chorych z zaostrzeniem NS po operacji zaleca się badanie przedmiotowe z uwzględnieniem oceny wypełnienia łożyska naczyniowego, wykonanie EKG, seryjne oznaczenia biomarkerów (markerów niedokrwienia i peptydów natriuretycznych), wykonanie RTG klatki piersiowej oraz badania echokardiograficznego.

Zwalczanie bólu

Trzeba pamiętać, że ból pooperacyjny powoduje aktywację współczulną, której następstwami są przyspieszenie czynności serca i nadmierny wzrost ciśnienia tętniczego. Działanie najczęściej stosowanych w zwalczaniu bólu niesteroidowych leków przeciwzapalnych może nasilać objawy NS, dlatego warto unikać ich podawania po operacji, zwłaszcza inhibitorów cyklooksygenazy typu 2.

Specjalne grupy chorych

Największe wyzwanie stanowią chorzy z niewydolnością serca z wadami zastawkowymi, wadami wrodzonymi i nadciśnieniem płucnym. Zakwalifikowanie ich do operacji, ustalenie terminu leczenia chirurgicznego oraz właściwego przygotowania wymaga współpracy doświadczonego zespołu wielospecjalistycznego. Omówienie postępowania z takimi chorymi przekracza zakres tego opracowania.

Należy pamiętać, że wielu chorym z NS wszczepiono urządzenia służące leczeniu tej niewydolności (urządzenia do resynchronizacji) mające zapobiegać nagłemu zgonowi sercowemu (kardiowertery-defibrylatory). Szczegółowemu postępowaniu z tą grupą chorych będzie poświęcony kolejny artykuł cyklu omawiającego opiekę pooperacyjną nad chorym z obciążeniami ze strony układu krążenia.