Badania Sinclaira u kobiet z łysieniem androgenowym potwierdziły skuteczność stosowania minoksydylu podawanego doustnie w dawce 0,25 mg na dobę w porównaniu z placebo, a także w połączeniu ze spironolaktonem w dawce 25 mg²⁰.

Leczenie stosowane poza wskazaniami

Finasteryd

Finasteryd nie ma rejestracji do leczenia łysienia androgenowego u kobiet ze względu na jego teratogenność. Badanie obejmujące 137 kobiet po menopauzie, z prawidłowym stężeniem androgenów, leczonych 1 mg finasterydu przez 12 miesięcy nie wykazało znaczącej poprawy²¹. Natomiast potwierdzono skuteczność finasterydu zarówno u pacjentek normoandrogenicznych, jak i hiperandrogenicznych przy stosowaniu wyższych dawek (2,5-5 mg na dobę)²².

Ocena efektywności leczenia w badaniu trichoskopowym powinna następować po co najmniej 6-12 miesiącach stosowania. Z uwagi na postępujący, przewlekły przebieg choroby pacjentki odpowiadające na terapię muszą kontynuować leczenie, aby utrzymać uzyskane wyniki²². Tolerancja finasterydu w terapii łysienia androgenowego u kobiet jest dobra. Rzadko opisywanymi działaniami niepożądanymi są: nudności, rumień napadowy, obniżenie nastroju, bóle głowy i spadek libido¹⁹. W trakcie terapii konieczna jest antykoncepcja.

Oceniano skuteczność finasterydu do stosowania miejscowego (w stężeniach 0,1%, 0,25% i 1%) w leczeniu łysienia androgenowego w porównaniu z placebo i minoksydylem stosowanym miejscowo oraz 0,25% miejscowy roztwór finasterydu z doustną dawką 1 mg na dobę. Po tygodniu leczenia zaobserwowano podobne hamowanie produkcji DHT (stężenia w osoczu były zmniejszone) dla obu preparatów. Ilość finasterydu w osoczu była mniejsza po jego miejscowym zastosowaniu w porównaniu z leczeniem doustnym²³.

Dutasteryd

Dutasteryd ma zdolność hamowania zarówno 5α-reduktazy typu I, jak i II (oba izoenzymy występują w mieszkach włosowych) odpowiednio 3 i 100 razy efektywniej niż finasteryd, dlatego jego zdolność do zmniejszania stężenia DHT w owłosionej skórze głowy jest zdecydowanie większa^24,25. Badanie porównawcze działania doustnego dutasterydu w dawce 0,5 mg na dobę z finasterydem 1 mg na dobę przez 24 tygodnie w grupie 90 mężczyzn z łysieniem androgenowym potwierdziło większą skuteczność dutasterydu²⁵. W grupie chorych leczonych dutasterydem obserwowano statystycznie znamienne zwiększenie całkowitej liczby włosów na cm² oraz zmniejszenie liczby cienkich włosów. Odwracalna dysfunkcja seksualna była najczęstszym działaniem niepożądanym obu leków. Odsetek pacjentów z zaburzeniami libido wynosił 1-4%: zaburzenia ejakulacji stwierdzano u ok. 1% pacjentów. Dawki większe niż 2,5 mg na dobę skutkowały wyższym odsetkiem działań́ niepożądanych^23,25. Obserwowano lepszą odpowiedź na dutasteryd w przypadku łysienia w okolicy kątów czołowych w porównaniu z finasterydem²⁵.

W badaniach potwierdzono zdecydowanie lepszą odpowiedź na leczenie dutasterydem w porównaniu z finasterydem u kobiet. W retrospektywnym badaniu oceniającym skuteczność finasterydu (w dawce 1,25 mg na dobę) i dutasterydu (w dawce 0,15 mg na dobę) stwierdzono najwyższą skuteczność terapii dutasterydem u kobiet poniżej 50 r.ż.²⁶ Z uwagi na możliwość feminizacji płodów męskich i długi okres półtrwania leku kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną metodę antykoncepcyjną w trakcie terapii i 6 miesięcy po jej odstawieniu.

W literaturze istnieją pojedyncze opisy podawania dutasterydu w postaci iniekcji śródskórnych u pacjentów z łysieniem androgenowym w dawkach 0,01-0,05% z dobrą skutecznością. Niestety, brak jest wystandaryzowanych protokołów podawania leku.

Antyandrogeny

Octan cyproteronu

Octan cyproteronu ma działanie antyandrogenowe, antygonadotropowe i niewielką aktywność progesteronową. Blokuje receptor androgenowy, uniemożliwiając przyłączanie się DHT oraz obniża stężenie testosteronu poprzez supresję uwalniania lutropiny i folitropiny. Jest stosowany w dawkach 50-100 mg na dobę w 1-10 dniu cyklu w leczeniu hirsutyzmu i zaburzeń miesiączkowania u kobiet z hiperandrogenemią. Stosowanie octanu cyproteronu w leczeniu kobiet z łysieniem androgenowym bez potwierdzonej hiperandrogenemii jest bezzasadne. Lek ma działanie hepatotoksyczne, prowadzi do feminizacji płodów męskich, powikłań zakrzepowo-zatorowych, niedokrwistości. W trakcie terapii konieczna jest skuteczna antykoncepcja.

Spironolakton

Spironolakton jest diuretykiem, antagonistą aldosteronu o działaniu protekcyjnym na potas, blokującym produkcję testosteronu w nadnerczach i mającym zdolność wiązania z receptorem androgenowym w tkankach docelowych (kompetycja w stosunku do DHT). Spironolakton hamuje kompleks enzymów cytochromu P450. Jest powszechnie stosowany w leczeniu łysienia androgenowego u kobiet poza wskazaniami w dawkach 25-200 mg. W badaniu Sinclaira i wsp. na 40 kobietach porównującym skuteczność leczenia spironolaktonem w dawce 200 mg w ciągu 12 miesięcy i octanem cyproteronu 50-100 mg w pierwszych 10 dniach cyklu – udowodniono porównywalną efektywność obu leków, u ok. 44% badanych stwierdzono poprawę, stabilizację łysienia u podobnego odsetka chorych oraz utrzymywanie się łysienia u 10% pacjentek²⁷. Objawy uboczne obserwowane w trakcie terapii spironolaktonem są dawkozależne i obejmują zaburzenia miesiączkowania, krwawienia z narządu rodnego u kobiet po menopauzie, ból sutków, nudności, hiperkaliemię i zmęczenie. U zdrowych młodych kobiet hiperkaliemia jest objawem rzadko spotykanym, jednak okresowo powinno się kontrolować stężenie potasu.

Flutamid

Flutamid jest niesteroidowym selektywnym antyandrogenem pozbawionym aktywności estrogenowej, progestagennej, kortykosteroidowej i antygonadotropowej. Blokuje receptor androgenowy. Z uwagi na brak dużych, kontrolowanych placebo badań potwierdzających skuteczność flutamidu w terapii łysienia androgenowego jego stosowanie nie jest rekomendowane.

Analogi prostaglandyn

Syntetyczny analog naturalnej prostaglandyny F2α będący wybiórczym agonistą receptorów prostanoidowych typu FP – latanoprost i syntetyczny prostamid zbliżony pod względem budowy do prostaglandyny F2α, który nie działa na żaden ze znanych receptorów prostaglandyn – bimatoprost są lekami przeciwjaskrowymi o dobrze znanych skutkach ubocznych pod postacią wzrostu rzęs, spowodowanego stymulacją fazy anagenowej i pigmentacją skóry wokół oczu. W badaniu kontrolowanym placebo z udziałem 16 mężczyzn miejscowe stosowanie latanoprostu w stężeniu 0,1% prowadziło do zwiększenia gęstości włosów²⁸. Bimatoprost został zarejestrowany w 2008 r. przez Food and Drug Administration (FDA) do leczenia hipotrychozy rzęs i łysienia plackowatego w obrębie rzęs. Niektóre badania łączą stan zapalny w skórze głowy ze zwiększonym stężeniem PGD2, z postępującą miniaturyzacją mieszków włosowych. Wykazano, że miejscowe stosowanie PGD2 hamuje wzrost włosów⁸. Obecnie prowadzone są badania w celu sprawdzenia, czy leki zdolne do blokowania receptora PGD2 (setipiprant) mogą mieć potencjalne zastosowanie u pacjentów z łysieniem androgenowym.

Osocze bogatopłytkowe