Zabiegi podologiczne stosowane w leczeniu hiperkeratoz

Podologia to interdyscyplinarna dziedzina zajmująca się zabiegami pielęgnacyjnymi oraz leczniczymi w obrębie stóp i kończyn dolnych. Postępowanie podologiczne opiera się na leczeniu zachowawczym i w przypadku wystąpienia zmian hiperkeratotycznych może obejmować: diagnostykę, zabiegi usunięcia zmian, profilaktykę i zalecenia pozabiegowe¹⁷.

Diagnostyka podologiczna

Standardowa diagnostyka polega na badaniu podmiotowym i przedmiotowym stóp pacjenta. W uzasadnionych przypadkach konieczne może okazać się jej poszerzenie. Specjaliści często dysponują narzędziami służącymi do diagnostyki chodu (np. mata baropodometryczna – ryc. 6), diagnostyki statyczno-dynamicznej (np. podoskop – ryc. 7, plantokonturograf), ogólnej oceny postawy ciała (np. posturografia) oraz badaniami obrazowymi (np. kamera termowizyjna, ultrasonografia). Narzędzia tego typu umożliwiają złożoną diagnostykę zmian występujących na stopach, w tym hiperkeratoz. Dodatkowymi badaniami wykorzystywanymi w praktyce mogą być: prześwietlenie rentgenowskie (RTG), tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MR), szczególnie gdy u pacjenta występują duże koślawości i znaczne dolegliwości bólowe. Ponadto wyróżnia się diagnostykę specjalistyczną związaną z zastosowaniem narzędzi służących do oceny czucia powierzchniowego (tip-therm – ryc. 8, monofilament – ryc. 9) czy przewodzenia wibracji (kamerton). Tego typu metody stosuje się najczęściej u pacjentów z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca lub przewlekła niewydolność krążenia^17,19.

Rycina 6. Obraz komputerowy badania przy wykorzystaniu maty baropodometrycznej

Rycina 7. Zdjęcie przedstawiające odbicie stopy lewej, w pełnym obciążeniu przez pacjenta, powstające podczas badania podoskopem

Rycina 8. Zdjęcie wykonane podczas przeprowadzania badania urządzeniem diagnostycznym tip-therm. Badaniu podlega u pacjenta stopa prawa w rejonie przodostopia. Przykładana końcówka urządzenia odpowiada za odczuwanie zimna

Rycina 9. Zdjęcie przedstawiające badanie przy wykorzystaniu urządzenia diagnostycznego monofilament. Ukazuje fazę początkową badania, kiedy końcówka urządzenia przykładana jest kilkukrotnie w rejonie palucha dużego

Mata baropodometryczna pozwala na diagnostykę chodu połączoną z jego komputerową analizą. Jest to urządzenie wykorzystywane w badaniach naukowych dotyczących wpływu chodu na powstawanie zmian hiperkeratotycznych, a także do detekcji obszarów deformacyjnych stóp i wczesnego wykrywania zmian w sposobie poruszania się. Na podstawie komputerowej analizy chodu oraz zdjęć i odczytów wykonywanych przy użyciu czujników sensorycznych znajdujących się w urządzeniu możliwe jest wykrycie wszelkich patologii ustawienia i nacisku stóp podczas chodu. Metoda ta jest również wykorzystywana w procesie projektowania wkładek indywidualnych dla pacjentów¹⁷. Rycina 6 przedstawia przykładowy obraz komputerowy uzyskiwany podczas badania.

Podoskop pozwala na diagnostykę statyczną i częściowo dynamiczną stóp. Badanie opiera się na odpowiednim ustawieniu pacjenta na urządzeniu, wykonaniu przez niego pewnych czynności fizycznych oraz obserwowaniu odbicia stóp podczas stania przodem i podejmowanych aktywności. Zmiany w odbiciach stóp są bezpośrednio analizowane przez specjalistę prowadzącego badanie. Podoskop pozwala na szybką i bezinwazyjną diagnostykę stóp (szczególnie części podeszwowej)¹⁷. Przykładowe zdjęcie z przebiegu badania przedstawia rycina 7.

Plantokonturograf to jedna z najstarszych technik diagnostycznych stosowanych w podologii i ortopedii. Bezpośredniej analizie jest poddawany obraz odbicia stopy/stóp w pełnym obciążeniu. Analizę przeprowadza się za pomocą technik geometryczno-matematycznych. Określone wartości liczbowe świadczą o patologii lub normie w odbiciu stóp. Dzięki takiej diagnostyce w prosty sposób można określić stopień koślawości i/lub występowanie stopy płasko-koślawej czy wydrążonej^17,19.

Diagnostyka specjalistyczna stosowana w podologii ma na celu ocenę stanu stóp, szczególnie w przypadku pacjentów z grupy ryzyka. Tip-therm to narzędzie, które służy do oceny czucia powierzchniowego termoreceptorów. Procedura przeprowadzenia badania polega na przykładaniu w części grzbietowej i podeszwowej stóp dwóch różnych końców urządzenia. Jeden koniec jest zimny, drugi powinien być odbierany przez pacjenta jako ciepły. Dzięki tej metodzie można określić obszary na stopach, w których termoreceptory nie funkcjonują odpowiednio¹⁷ (ryc. 8).

Badanie z zastosowaniem monofilamentu jest przeprowadzane w zbliżony sposób. Różnicę, poza wyglądem urządzenia, stanowi możliwość oceny występowania zaburzeń czucia powierzchniowego w obrębie mechanoreceptorów. Dodatkowo specjalna końcówka monofilamentu umożliwia uzyskanie dużej dokładności wyników. Badanie rozpoczyna się od najbardziej dystalnych części (paluch duży), gdzie najczęściej diagnozowane są pierwsze oznaki zaburzeń czucia w obrębie stóp. Zaburzenia w funkcjonowaniu receptorów powierzchniowych, zarówno termo-, jak i mechanoreceptorów, są charakterystyczne dla pacjentów, u których występuje zespół stopy cukrzycowej; uznaje się je za jeden z pierwszych objawów rozwoju tego schorzenia¹⁷ (ryc. 8 i 9).

Zabiegi podologiczne

Zabiegi stosowane w leczeniu hiperkeratoz mają formę działań powierzchownych i w większości nie prowadzą do przerwania ciągłości skóry. Ograniczają się do usunięcia zmian, które obejmują warstwę rogową naskórka. Wykonywane są z zastosowaniem narzędzi ostrych (skalpel) oraz rotacyjnych (frezy i ścierniki). Obejmują cały obszar podeszwowy stóp (np. rogowiec rozlany – ryc. 4 i 10), jego większą część (np. nadmierne rogowacenie piętowe – ryc. 3 i 11) lub jedynie niewielką lokalizację (np. odciski – ryc. 12 i 13, modzele – ryc. 14 i 15). Warto wspomnieć, że w szczególnych sytuacjach zabiegi mogą wiązać się z wystąpieniem krwawego wysięku (wyłącznie wtedy, gdy odcisk lub modzel są zmianami unaczynionymi patologicznie). Mimo że zmiany hiperkeratotyczne mogą wywoływać odczucia bólowe u pacjentów, ich usuwanie nie powinno wiązać się z dyskomfortem^17,19. Ryciny 10, 11, 13 i 15 prezentują efekty przeprowadzonych zabiegów podologicznych.

Rycina 10. Stan po przeprowadzonym zabiegu podologicznym w przypadku rogowca rozlanego. Zdjęcie przed zabiegiem przedstawia rycina 4

Rycina 11. Stan po przeprowadzonym zabiegu podologicznym w przypadku nadmiernego rogowacenia piętowego. Stan przed zabiegiem uwidacznia rycina 3

Rycina 12. Odcisk zlokalizowany między IV a V głową kości śródstopia, stopa lewa

Rycina 13. Stan po przeprowadzonym zabiegu podologicznym usunięcia odcisku. Stan przed zabiegiem przedstawia rycina 12