• pruritic – swędzące
• purple – fioletowe
• polygonal – wielokątne
• papules/plaques – grudki/blaszki.

W badaniu dermatoskopowym cechą charakterystyczną zmian są białe linie na ich powierzchni określane mianem „siateczki Wickhama” (ryc. 1A, B), które histologicznie odpowiadają zagęszczeniu warstwy ziarnistej. Najczęstsze lokalizacje stanowią nadgarstki, przedramiona, grzbietowe powierzchnie rąk, podudzia, ale zmiany mogą być rozsiane na całej powierzchni tułowia i kończyn. Obserwowane może być zjawisko Koebnera, czyli odpowiedzi izomorficznej, które występuje w obrębie skóry drażnionej, np. pod wpływem drapania (ryc. 2).

Rycina 2. Zmiany skórne w przebiegu liszaja płaskiego zlokalizowane na przedramionach, z obecnością zjawiska Koebnera

Wyróżnia się liczne odmiany kliniczne liszaja płaskiego, które różnią się od postaci klasycznej lokalizacją lub morfologią zmian:

• Liszaj płaski obrączkowaty – charakteryzuje się obecnością obwodowo ułożonych fioletowych blaszek i grudek z centralnym przejaśnieniem; klasycznie występują na skórze prącia, moszny i w okolicach wyprzeniowych.
• Liszaj płaski przerosły (brodawkujący) – cechuje się występowaniem grubych, przerosłych blaszek, zlokalizowanych głównie w obrębie przednich powierzchni podudzi.
• Liszaj płaski typu actinic – zmiany o morfologii hiperpigmentowanych plam, grudek lub blaszek są obecne na skórze narażonej na działanie promieniowania słonecznego (twarz, szyja, grzbietowe powierzchnie rąk).
• Liszaj płaski zanikowy – charakteryzuje się obecnością fioletowych blaszek ulegających zanikowi w centralnej części; najczęściej zlokalizowany w obrębie kończyn dolnych i okolic wyprzeniowych.
• Liszaj płaski pęcherzowy – zmiany pęcherzowe pojawiają się w obrębie wcześniej istniejących zmian o morfologii liszaja płaskiego.
• Liszaj płaski typu pemphigoides – zmiany pęcherzowe pojawiają się zarówno w obrębie wcześniej istniejących zmian o morfologii liszaja płaskiego, jak i na skórze niezmienionej; we krwi pacjentów wykrywalne są przeciwciała przeciwko antygenowi 180 kDa BP¹⁴.

Liszaj płaski błon śluzowych jamy ustnej

Zajęcie błon śluzowych w przebiegu liszaja płaskiego może towarzyszyć zajęciu skóry gładkiej lub występować niezależnie. Najczęściej występuje postać siateczkowata, cechująca się obecnością siateczki Wickhama w obrębie błony śluzowej policzka, rzadziej – dziąseł, warg, języka, podniebienia (ryc. 3). Do innych postaci należą m.in. formy zanikowa lub nadżerkowa. Zmianom często towarzyszy pieczenie, ból lub krwawienie, co może przyczyniać się do trudności ze spożywaniem pokarmów. Obecne jest zjawisko Koebnera. U kobiet z liszajem płaskim jamy ustnej często dochodzi do zajęcia sromu i pochwy, co jest określane jako zespół sromowo-pochwowo-dziąsłowy¹⁴.

Rycina 3. Liszaj płaski jamy ustnej

Liszaj płaski paznokci

Zmiany w obrębie paznokci w przebiegu liszaja płaskiego są związane głównie z uszkodzeniem macierzy i obejmują ścieńczenie płytek oraz podłużne prążkowanie (trachyonychia). W rzadkich przypadkach dochodzi do wytworzenia skrzydlika (pterygium). Spektrum zmian obejmuje niewielką dystrofię paznokci aż do całkowitej utraty płytki paznokcia¹⁴.

Liszaj płaski mieszkowy

Rycina 4. Łysienie czołowe bliznowaciejące

Terminem „liszaj płaski mieszkowy” określa się zmiany w przebiegu liszaja płaskiego występujące na owłosionej skórze głowy. Do odmian liszaja płaskiego mieszkowego należą:

• Klasyczny liszaj płaski mieszkowy – charakteryzuje się obecnością mieszkowych czopów keratotycznych otoczonych fioletową obwódką. W przebiegu nasilonego procesu chorobowego może dojść do łysienia bliznowaciejącego. Zmiany lokalizują się na owłosionej skórze głowy, w rzadszych przypadkach także na twarzy lub na innych owłosionych obszarach ciała.
• Łysienie czołowe bliznowaciejące – cechuje się utratą owłosienia o charakterze bliznowaciejącym w okolicy czołowo-ciemieniowej oraz rzadziej brwi lub rzęs. Na obszarach objętych procesem chorobowym obecna może być hipopigmentacja (ryc. 4).
• Zespół Grahama-Little’a-Piccardiego-Lasseuera – składają się na niego: 1) bliznowaciejąca utrata włosów na owłosionej skórze głowy z cechami liszaja płaskiego mieszkowego; 2) niebliznowaciejąca utrata włosów w okolicy pachowej i łonowej; 3) typowe dla liszaja płaskiego zmiany skórne lub śluzówkowe¹⁴.

Liszaj płaski błon śluzowych narządów płciowych

U mężczyzn zmiany zazwyczaj są zlokalizowane na żołędzi prącia, natomiast u kobiet w obrębie sromu. Zmiany umiejscowione w obrębie sromu, pochwy i błon śluzowych jamy ustnej są określane mianem zespołu sromowo-pochwowo--dziąsłowego¹⁴.