Metody terapii innych postaci liszaja płaskiego
Liszaj płaski błon śluzowych jamy ustnej
Pierwszą linię leczenia liszaja płaskiego zlokalizowanego w obrębie błon śluzowych jamy ustnej stanowi stosowanie glikokortykosteroidów miejscowych o średniej i wysokiej mocy (acetonid fluocynolonu, propionian klobetazolu) w postaci żelu lub maści. Głównym skutkiem ubocznym terapii jest kandydoza błon śluzowych. Aby zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia, zaleca się pacjentom unikanie aplikowania glikokortykosteroidów miejscowych przed snem oraz stosowanie miejscowych leków przeciwgrzybiczych41. Leczenie drugiego rzutu stanowi stosowanie miejscowych inhibitorów kalcyneuryny (pimekrolimusu 1%, takrolimusu 0,1%) oraz iniekcji acetonidu triamcynolonu w obrębie zmian skórnych. W przypadkach ciężkich i opornych na leczenie podaje się glikokortykosteroidy doustne oraz leki immunosupresyjne (azatioprynę, cyklosporynę, metotreksat, mykofenolan mofetylu)42.
Liszaj płaski paznokci
Z uwagi na ograniczoną absorpcję leków przez płytkę paznokciową miejscowe leczenie inhibitorami kalcyneuryny lub propionianem klobetazolu (± retinoid miejscowy) ma ograniczoną skuteczność i jest stosowane wyłącznie w przypadku zmian łagodnych. Alternatywę stanowi PUVA-terapia, a przy zajęciu niewielkiej liczby paznokci (trzech lub mniej) – iniekcje glikokortykosteroidów (np. acetonid triamcynolonu) w obrębie proksymalnego wału paznokciowego. W przypadku rozległych, ciężkich zmian lub ich szybkiej progresji stosowana jest glikokortykosteroidoterapia doustna lub domięśniowa – w tym celu najczęściej stosuje się prednizon lub prednizolon w dawce 0,5-1 mg/kg mc. przez kilka tygodni (z redukcją dawkowania) lub comiesięczne iniekcje domięśniowe triamcynolonu w dawce 0,5 mg/kg mc. przez 3-6 miesięcy. Ponadto istnieją pojedyncze doniesienia i opisy przypadków wskazujące na skuteczność retinoidów doustnych, leków immunosupresyjnych (metotreksat, cyklosporyna), chlorochiny lub gryzeofulwiny w leczeniu liszaja płaskiego paznokci43.
Liszaj płaski mieszkowy
Przy klasycznej postaci liszaja płaskiego mieszkowego pierwszą linią leczenia jest stosowanie glikokortykosteroidów miejscowych o wysokiej lub bardzo wysokiej mocy bądź doogniskowych iniekcji glikokortykosteroidów. Często w ramach drugiej linii leczenia podaje się glikokortykosteroidy doustne lub hydroksychlorochinę; ta ostatnia bywa stosowana przez niektórych autorów w leczeniu pierwszego rzutu. W przypadkach opornych na terapię skuteczne wydają się leki immunosupresyjne (cyklosporyna, mykofenolan mofetylu); ponadto istnieją pojedyncze opisy przypadków sugerujące dobre efekty terapeutyczne przy zastosowaniu tetracyklin, gryzeofulwiny lub minoksydylu44. Opublikowane w ostatnich latach badania nad inhibitorami kinaz janusowych wskazują na ich potencjalną rolę w leczeniu nie tylko łysienia plackowatego, lecz także liszaja płaskiego mieszkowego. Dotychczas wykazano dobry efekt kliniczny terapii z zastosowaniem tofacytynibu oraz barycytynibu45,46.
Wyniki leczenia łysienia czołowego bliznowaciejącego są mniej zadowalające niż w przypadku klasycznej postaci liszaja płaskiego mieszkowego. Miejscowe glikokortykosteroidy i inhibitory kalcyneuryny słabo hamują progresję choroby, dlatego zazwyczaj są stosowane łącznie z innymi terapiami ogólnoustrojowymi. Miejscowe iniekcje glikokortykosteroidów mogą być skuteczne. Ponadto wykazano dobre efekty terapii inhibitorami 5-α-reduktazy (finasteryd, dutasteryd). Do innych możliwości należy stosowanie hydroksychlorochiny, doksycykliny, retinoidów doustnych, pioglitazonu lub naltreksonu44.
Podsumowanie
Liszaj płaski jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, błon śluzowych i paznokci, która dotyka w szczególności osoby w średnim wieku. W większości przypadków terapia miejscowa polegająca na stosowaniu miejscowych glikokortykosteroidów lub inhibitorów kalcyneuryny stanowi pierwszą linię leczenia. W przypadkach ciężkich lub opornych na leczenie konieczne może być włączenie terapii ogólnej opartej na glikokortykosteroidoterapii systemowej lub zastosowaniu leków immunosupresyjnych.