• silne glikokortykosteroidy (np. klobetazol), z możliwością stosowania pod opatrunkiem okluzyjnym
• inhibitory kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus)
• preparaty keratolityczne (mocznik, kwas salicylowy)
• emolienty, które są podstawą pielęgnacji – odbudowują barierę naskórkową, ograniczają świąd i wspomagają skuteczność terapii przeciwzapalnej^12,14.

Tabela 1. Metody leczenia miejscowego świerzbiączki guzkowej

Fototerapia UVB 311 nm może być pomocna u pacjentów z rozległymi zmianami, w szczególności jako terapia pomostowa przed leczeniem systemowym^1,11.

W leczeniu ogólnoustrojowym zastosowanie mają:

• gabapentyna, pregabalina, amitryptylina – szczególnie w fenotypie neuropatycznym^6,11
• cyklosporyna A, metotreksat, mykofenolan mofetylu – w ciężkich przypadkach^6,11,14
• mirtazapina, wenlafaksyna – u pacjentów z zaburzeniami snu i objawami depresyjnymi^5,6.

Dobór terapii powinien uwzględniać dominujący mechanizm patofizjologiczny – np. pacjenci z AZS dobrze odpowiadają na leczenie biologiczne ukierunkowane na szlak Th2, natomiast w przypadkach neuropatycznego świądu skuteczniejsze mogą być leki neuromodulujące^6,11.

Leczenie biologiczne – aktualny stan rejestracji

Dupilumab (przeciwciało anty-IL-4Rα)

• Status: zatwierdzony przez Food and Drug Administration (FDA) w 2022 r. i European Medicines Agency (EMA) w 2023 r. do leczenia PN u dorosłych¹⁹.
• Działanie: hamuje sygnalizację IL-4 i IL-13 – głównych cytokin zapalenia typu 2¹⁹.
• Efekty kliniczne (badania PRIME, PRIME2): ≥4-punktowa poprawa w zakresie doświadczanego świądu ocenianego za pomocą NRS u 37-60% pacjentów, poprawa w Investigator's Global Assessment for PN-Stage (IGA PN-S 0/1) u 32-48%, znacząca poprawa snu i jakości życia¹⁹.
• Najlepsze wyniki obserwuje się u pacjentów z fenotypem atopowym, ale skuteczność odnotowano również u chorych bez AZS¹⁹.

Nemolizumab (anty-IL-31RA)

• Status: zatwierdzony przez FDA (w sierpniu 2024 r.) i EMA (w lutym 2025 r.) do leczenia PN¹⁹.
• Mechanizm: blokada receptora IL-31RA, odpowiedzialnego za przekazywanie sygnału świądu z neuronów czuciowych¹⁹.
• Badania OLYMPIA 1 i 2: ≥4-punktowa redukcja świądu u 53-56% pacjentów po 16 tygodniach (vs. 20% placebo); poprawa zmian skórnych (IGA 0/1) u 26-38%¹⁹.
• Cechą charakterystyczną leku jest szybki efekt przeciw­świądowy – już w ciągu 48-72 godzin od podania¹⁹.

Leki w badaniach klinicznych

• Wiksarelimab (anty-OSMRβ): w II fazie badań klinicznych wykazał 50% redukcję świądu oraz poprawę IGA u 30% pacjentów po 8 tygodniach leczenia¹⁹.
• Poworcytynib (inhibitor JAK1): w badaniach II fazy – działa przeciwzapalnie i przeciwświądowo¹⁸.
• Barzolwolimab (przeciwko receptorowi KIT): działa na komórki tuczne, których rola w PN staje się coraz lepiej poznana¹⁸.
• Benralizumab (anty-IL-5Rα): ukierunkowany na eozynofile, testowany u pacjentów z eozynofilowym fenotypem PN¹⁹.
• Nalbufina (modulator receptora opioidowego κ): w badaniach klinicznych wykazuje umiarkowaną skuteczność w redukcji świądu, szczególnie u pacjentów z zaburzeniami snu i komponentą lękową¹⁸.

Wsparcie psychologiczne i terapia poznawczo-behawioralna

PN należy do chorób psychosomatycznych, w których przewlekły świąd i cykl drapania często współwystępują z lękiem, depresją, zaburzeniami snu oraz komponentą obsesyjno-kompulsyjną. U części pacjentów objawy mają charakter nawykowy lub utrwalony behawioralnie, co znacząco utrudnia ich kontrolę farmakologiczną. Dlatego w wybranych przypadkach wskazane jest wdrożenie terapii poznawczo-behawioralnej (CBT – cognitive behavioral therapy)^15,18.

CBT może pomóc pacjentowi identyfikować i modyfikować wzorce zachowań związane z drapaniem oraz radzić sobie z nasilonym napięciem emocjonalnym. W badaniach wykazano, że połączenie leczenia dermatologicznego z terapią psychologiczną przynosi istotne korzyści w zakresie redukcji świądu, poprawy snu i jakości życia¹⁵. Techniki wykorzystywane w terapii obejmują trening uważności (mind­fulness), relaksację, restrukturyzację poznawczą oraz planowanie alternatywnych reakcji behawioralnych na impuls drapania. U niektórych pacjentów pomocna może być również psychoterapia wspierająca lub krótkoterminowa interwencja psychodermatologiczna.

Skierowanie do psychologa lub psychiatry warto rozważyć szczególnie u pacjentów z objawami depresyjnymi, przewlekłą bezsennością lub w przypadkach opornych na leczenie dermatologiczne. Współpraca interdyscyplinarna pozwala zwiększyć szansę na trwałą remisję objawów i poprawę jakości życia chorego.

Znaczenie terapii skojarzonych

Złożony mechanizm choroby, obejmujący komponenty zapalne, neuropatyczne i psychogenne, wymaga zintegrowanego podejścia terapeutycznego: