Podsumowanie

Cukrzyca wiąże się ze zwiększonym ryzykiem występowania chorób nowotworowych. Leki stosowane w leczeniu cukrzycy mogą modyfikować to ryzyko. Duża metaanaliza 265 badań dotyczących związku wielu grup leków stosowanych w leczeniu cukrzycy z występowaniem nowotworów zawarła dane 7,6 mln pacjentów objętych badaniami obserwacyjnymi i 137 540 osób objętych badaniami randomizowanymi. Wyniki tych analiz wykazały, że leczenie metforminą zmniejsza ryzyko występowania nowotworów o 14 proc. i aż o 30 proc. ryzyko zgonu z powodu nowotworów. Tiazolidendiony również zmniejszają to ryzyko o 7 proc., nie wpływają zaś na ryzyko zgonu z powodu nowotworów. Leczenie insuliną zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory o 21 proc., pochodnymi sulfonylomocznika o 20 proc., leczenie inhibitorem α-glukozydaz zaś o 10 proc. Te trzy grupy leków nie wpływają natomiast na częstość występowania zgonów z powodu nowotworów. Pozostałe grupy leków nie wykazały wpływu na ryzyko wystąpienia nowotworów.[18] Większość pacjentów z cukrzycą typu 2 otrzymuje kilka leków z różnych grup. Może to wpływać na ryzyko występowania nowotworów. Brytyjskie badanie kohortowe wykazało, że połączenie metforminy z pochodnymi sulfonylomocznika i z insuliną łagodzi wpływ tych dwóch grup leków na zwiększenie ryzyka chorób nowotworowych.[36]

Mimo dość licznych badań oceniających zależność występowania nowotworów od sposobów leczenia cukrzycy trudno jest wyciągnąć pewne, jednoznaczne wnioski. Autorzy większości badań zaznaczają ich słabe strony i związane z nimi wątpliwości. W badaniach obserwacyjnych jest to stosunkowo krótki czas obserwacji, brakuje wielu danych, takich jak czas trwania cukrzycy, współistniejące schorzenia czy też wywiad rodzinny dotyczący chorób nowotworowych. Badania randomizowane, w których oceniano występowanie nowotworów, często były zaplanowane dla innych celów. Wszyscy podkreślają konieczność przeprowadzenia dobrze zaplanowanych, długoterminowych badań. Dotychczasowe dane najlepiej dokumentują działanie metforminy zmniejszające ryzyko występowania nowotworów. W przypadku pozostałych grup leków wzrost lub zmniejszenie takiego ryzyka nie jest obecnie dobrze, jednoznacznie udokumentowane. Wskazana jest jednak ostrożność i przy wyborze leku również powinno być brane pod uwagę ryzyko onkologiczne.

ABSTRACT
Diabetes increases the risk of cancer. Treatment of diabetes may modify that risk. At present, eight classes of drugs are used in the treatment of diabetes. Metformin improves sensitivity to insulin and exerts a well-documented effect reducing the risk of cancer. Thiazolidinediones decrease insulin resistance. They reduce the risk of cancer only mildly. It should be added that pioglitazone, a member of this drug class, is suspected of inducing development of cancer of the urinary bladder. Patients treated with sulphonylurea derivatives and insulin run a greater risk of cancer as compared to those treated with metformin. Drugs of the incretin class may increase the risk of pancreatitis and, according to some data, increase the risk of cancer of the pancreas. It has been suggested that SGLT-2 inhibitors, the latest anti-diabetic compounds, may increase the risk of cancer of the urinary bladder. However, this would require to be confirmed in well-planned randomized studies. The above data indicate that the risk of cancer should be taken into account while selecting a drug in the treatment of diabetes.

KEYWORDS: treatment of diabetes, cancer risk.

Zdjęcie: Piotr Męcik

Piśmiennictwo

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych z cukrzycą 2017. Diabetologia Praktyczna, Suplement 2017;A23

2. Evans JM, Donnelly LA, Emslie-Smith AM, et al.: Metformin and reduced risk of cancer in diabetic patients. BMJ, 2005;330:1304-5

3. Libby G, Donnelly LA, Donnan PT, Alessi DR, Morris AD, Evans JMM. Diabetes Care 2009;32:1620-5

4. Thakkar B, Aronis KN, Vamuvini MT, Shields K, Mantzoros CS. Metformin and sulfonylureas in relations to cancer risk in type II diabetes patients: a meta-analysis using primary data of published studies Metab Clin Exp 2013,62:922-34

5. Franciosi M, Lucisano G, Lapice G, Strippoli GFM, Pellegrini F, Nicolucci A. Metformin therapy and risk of cancer in patients with type 2 diabetes: systematic review. PloS One 2013, 8:e71583 1-12

6. Tsilidis KK, Capothanassi D, Allen NE, Rozos EC, Lopez DS., van Veldhoven K, Sacerdote C, Sshby D, Vineis P, Tzoulaki I, Ioannidis JPA. Metformin does not affect cancer risk: a cohort study in the U.K. clinical practice research datalink analyzed like an intention-to-treat trial. Diabetes Care 2014;37:2522-32

7. Chae YK, Arya A, Malecek MK, et al.: Repurposing metformin for cancer treatment: current clinical studies. Oncotarget, 2016 March 19

8. Farmer RE, Ford D, Forbes HJ et al.: Metformin and cancer in type 2 diabetes: a systematic review and comprehensive bias evaluation. Int. J. Epidemiol. 2016, 28 Dec

9. Chae YK, Arya A, Malecek MK, Shin DS, Carneo B, Chandra S, Kaplan J, Kalyan J, Altman JK, Platanias L, Giles F. Oncotarget 2016, March 19

10. Chounhury S, Yung E. Pintilie M et al.: MATE2 expression is associated with cancer cell response to metformin. PLOS ONE 2016 Dec. 13

11. Monami M, Dicebrini I, Mannicci E.: Thiazolidinediones and cancer: results of meta-analysis of randomized clinical trials. Acta Diabetol 2014, 51:91-101

12. Ferrara A, Lewis JD, Quesenberry Ch P et al.: Cohort study of pioglitazone and cancer incidence in patients with diabetes. Diabetes Care 2011;34:923-9

13. Korhonen P, Heintjes EM, Williams R et al.: Pioglitazone use and risk of bladder cancer in patients with type 2 diabetes: retrospective cohort study using datasets from four European countries. BMJ 2016;354:3903

14. Tuccori M, Filion KB, Yin H et al.: Pioglitazone use and risk of bladder cancer: population based cohort study. BMJ 2016;352:1541

15. Zhu Z., Shen Z, Lu Y et al.: Increased risk of bladder cancer with pioglitazone therapy in patients with diabetes: A meta-analysis. Diabet Res Clin Pract 2012;98:159-63

16. Bowker SL, Majumdar SR, Veugelers P, Johnson JA: Increased cancer-related mortality for patients with type 2 diabetes who use sulfonylureas or insulin. Diabetes Care 2006; 29:254-58

17. Kowall B, Rathmann W, Kostev K: Are sulfonylurea and insulin therapies associated with a large risk of cancer? A retrospective database analysis. Diabetes Care 2015;38:59

18. Wu L, Zhu J, Prokop L, Murad MH: Pharmacologic therapy of diabetes and overall cancer risk and mortality: a meta-analysis of 265 studies. Sci Rep, 2015;5:10147

19. Tuccori M, Wu J W, Yin H, Majdan A, Azoulay L.: the use of glyburide compared with other sulfonylureas and the risk of cancer in patients with type 2 diabetes. Diabetes Care 2015, 38:2083-2089

20. Monami M, Lamanna C, Balzi D et al. Sulphonylureas and cancer: a case-control study Acta Diabetol 2009;46:279

21. Simo R, Plana-Ripoll O, Puente D et al.: Impact of glucose-lowering agents on the risk of cancer in type 2 diabetic patients. The Barcelona case-control study. Plos One 2013;11:e79968

22. Lai SW, Liao KF, Lai HC et al.: Kidney cancer and diabetes mellitus: a population based case-control study in Taiwan. Ann Acad Med. Singapure 2013;42:120-4

23. Lai SW, Liao KF, Chen PC et al. Antidiabetes drugs correlate with decreased risk of lung cancer: a population-besed observation in Taiwan. Clin Lung Cancer 2012;13:143-8

24. Chen YL, Cheng KC, Lai SW, et al. Diabetes end risk of subsequent gastric cancer: a population-based cohort study in Taiwan. Gastric Cancer 2013;16:389-96

25. Elashoff M, Matveyenko AV, Gier B et al.: Pancreatitis, pancreatic and thyroid cancer with glucagon-like peptide-1-based therapies. Gastroenterology 2011;141:150-6

26. Knapen LM, van Dalem J, Keulemans YC et al.: Use of incretin agents and risk of pancreatic cancer: a population – based cohort study. Diabet Obes Metabol., 2016;18:258-65

27. Azoulay L, Filion KB, Platt R et al.: Incretin based drugs and the risk of pancreatic cancer: international multicenter cohort study. BMJ; 2016;352:i581

28. Chen H, Zhou X, Chen T,Liu B, Jin W, Gu H, Hong T, Zhang G: Incretin – based therapy and risk of pancreatic cancer in patients with type 2 diabetes mellitus: a meta-analysis of randomized controlled trials. Diabetes Ther 2016;7:725-42

29. Lin H-W, Tseng Ch-H: A review on the relationship between SGLT2 inhibitors and cancer. Intern J Endocrinol 2014; Article ID 719578,6p

30. Scafoglio C, Hirayama BA, Kepe V et al.: Functional expression of sodium-glucose transporters in cancer. PNAS, 2015;E4111- E4119

31. Gallagher, Alikhani N, Tobis-Hess A, et al. : Insulin receptor phosphorylation by endogenous insulin or the insulin analog AspB10 promotes mammary tumor growth independent of the IGF-I receptor. Diabetes 2013;62:3553-60

32. Papa V, Pezzino V, Constantino A, at al: Elevated insulin receptor content in human breast cancer. J Clin Invest 1990;86:1503-10

33. Hemkens LG, Grouven U, Bender R et al.: Risk of malignancies in patients with diabetes treated with human insulin or insulin analogues: a cohort study. Diabetologia 2009;52:1732-44

34. Colhoun HM: Use of insulin glargine and cancer incidence in Scotland: a study from the Scottish Diabetes Research Network Epidemiology Group. Diabetologia 2009;52:1755-65

35. Jonasson JM, Ljung R, Talbäck M. et al.: Insulin glargine use and short-term incidence of malignancies – a population-based follow-up study in Sweden. Diabetologia, 2009;52:1745-54

36. Currie CJ, Poole CD, Gale EAM: The influence of glucose-lowering therapies on cancer risk in type 2 diabetes. Diabetologia, 2009;52:1766-77

37. Gerstein HC, Bosch J, Dagenais GR et al.: Basal insulin and cardiovascular and other outcomes. N Engl J Med. 2012;367:319-28

38. Rosenstock J, Fonseca V, McGill JB et al.: Similar risk of malignancy with insulin glargine and neutral protaminę Hagedorn ( NPH ) insulin in patients with type 2 diabetes: findings from a 5 year randomized, open-label study. Diabetologia 2009;52:1971-73

39. Colmers IN, Bowker SL, Tjosvold LA, et al.: Insulin use and cancer risk in patients with type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis of observational studies. Diabetes Metab 2012;38:485-506

Do góry