Lek. Oksana Tytan

Dr n. med. Przemysław Richter

Lekarze specjaliści wyróżniają kilka postaci DN: neuropatie ogniskowe, wieloogniskowe i uogólnione. Bardziej szczegółowo – wyróżniamy neuropatię czaszkową. Nerwy czaszkowe są dotknięte bardzo rzadko (0,05 proc.), głównie u osób starszych z długotrwałym przebiegiem cukrzycy. Dotyczy to przede wszystkim nerwów gałkoruchowych, nerwu twarzowego (VII), nerwu trójdzielnego (V) lub nerwu słuchowego (VIII) oraz mnogiej czaszkowej mononeuropatii (MNP).

Przyczyny neuropatii cukrzycowej, jej naturalny przebieg oraz patomechanizm odpowiadający za rozwój określonego typu neuropatii nie są nadal do końca poznane. W patogenezie neuropatii cukrzycowej rozważa się:

• zaburzenia metaboliczne,
• zmiany w obrębie naczyń odżywiających nerwy obwodowe,
• zaburzenia syntezy białek strukturalnych nerwów,
• niedobory neurotrofin,
• zaburzenia immunologiczne,
• nadwrażliwość na czynniki mechaniczne.

Neuropatia twarzowa jest jedną z najczęstszych postaci MNP czaszkowych u pacjentów z cukrzycą. Z natury neuropatia twarzowa w cukrzycy jest neuropatią niedokrwienną (tunelową). Obwodowa prozopareza (niedowład mięśni połowy twarzy) rozwija się ostro lub podostro, częściej u pacjentów w podeszłym wieku po konflikcie naczyniowym, hipotermii lub bez wyraźnego powodu podczas nocnego snu (tab. 1).

Tabela 1. Niektóre przyczyny obwodowego porażenia nerwu twarzowego

Zespół obwodowego porażenia nerwu twarzowego

Częstość porażenia nerwu twarzowego szacuje się na ok. 0,05 proc. u chorych z cukrzycą.

Objawy zwykle występują w starszym wieku, przy niewyrównanej i długotrwałej glikemii.

Zakres badania nerwu twarzowego

• ocena symetrii twarzy w spoczynku i podczas ruchów spontanicznych:

– w przypadku uszkodzenia obwodowego uwagę badającego powinna zwrócić asymetria szpar powiekowych oraz brak możliwości zamknięcia oka po stronie uszkodzenia,

• ocena występowania nieprawidłowych ruchów, np. blefarospazmu (niezależnego od woli zaciskania powiek, zaliczanego do dystonii ogniskowych), synkinez (nieprawidłowych ruchów mięśni twarzy związanych z wykonywaniem innych ruchów dowolnych), miokimii (skurcze włókien mięśniowych, dające wrażenie drgania w obrębie twarzy, niewywołujące istotnego skurczu mięśni), mioklonii, połowiczego kurczu twarzy (dystonia segmentalna),
• ocena wykonywania ruchów zamierzonych – podczas badania należy polecić choremu wykonywanie ruchów pozwalających na zbadanie poszczególnych gałęzi nerwu twarzowego:

– zmarszczyć czoło (w trakcie wykonywania tego polecenia warto ucisnąć czoło mocno palcem w linii środkowej, aby skurcz mięśni po stronie zdrowej nie obejmował strony porażonej) – brak skurczu mięśni po jednej stronie jest objawem uszkodzenia obwodowego nerwu VII,

– mocno zacisnąć powieki: w uszkodzeniu obwodowym nerwu VII podczas zamykania powiek obserwuje się niedomykanie powieki po stronie uszkodzenia, ruch gałki ocznej ku górze i na zewnątrz (objaw Bella), w niektórych przypadkach dyskretnych uszkodzeń jedyna różnica przy maksymalnym zaciśnięciu powiek będzie polegała na tym, że po stronie uszkodzenia będą widoczne rzęsy, a po zdrowej całkowicie się schowają (signe des cills); w przypadku niedowładu ośrodkowego zaciskanie oka jest całkowite, jednak słabsze niż po stronie zdrowej,

– wysunąć brodę ku przodowi z jednoczesnym szczerzeniem zębów (widoczna asymetria również przy niewielkim uszkodzeniu nerwu),

– zagwizdać, ułożyć usta w tzw. dziubek, mocno się uśmiechnąć, wyszczerzyć zęby,