lek. Michał Strus

prof. dr hab. n. med. Hubert Huras

Poronienie jest ogólnie definiowane jako samoistna utrata ciąży w okresie poprzedzającym uzyskanie przez płód zdolności do przeżycia. Szacuje się, że każdego roku na całym świecie dochodzi do 23 mln poronień, co przekłada się na 44 utraty ciąży na minutę¹. Łączne ryzyko poronienia wynosi 15,3% w przypadku wszystkich rozpoznanych ciąż, a częstość jego występowania w populacji kobiet, które przeżyły jedno poronienie, wynosi 10,8%¹. Utrata wczesnej ciąży występuje najczęściej do 12 tygodnia. Spontaniczne poronienie to problem o złożonej etiologii, na którą w dużej mierze składają się czynniki środowiskowe, biologiczne, ginekologiczne, a także styl życia pacjentki i jej partnera².

Styl życia

Otyłość

Otyłość ma znaczący wpływ na zdrowie reprodukcyjne kobiet³. Zwiększony wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index) jest związany z niepłodnością, gorszymi wynikami po leczeniu niepłodności oraz utratą ciąży³. Masa ciała pacjentki, której BMI wynosi >30 kg/m², stanowi istotny czynnik ryzyka poronienia⁴, głównie poprzez mechanizm hiperinsulinemii i hiperandrogenemii^5,6. W celu utrzymania prawidłowej masy ciała zarówno w okresie prekoncepcyjnym, jak i w czasie ciąży niezbędna jest zbilansowana dieta obfitująca w produkty o działaniu antyoksydacyjnym^7,8.

Insulinooporność

Insulinooporność jest niezależnym czynnikiem ryzyka poronienia w I trymestrze ciąży, szczególnie u kobiet zmagających się z zespołem policystycznych jajników (PCOS – polycystic ovary syndrome). Wykazano, że insulinooporność oraz wynikająca z niej hiperinsulinemia występują częściej u kobiet z poronieniami w wywiadzie^7,9. Odpowiednio rozpoznana i leczona insulinooporność przed ciążą, a także w sytuacji stwierdzenia ciąży kontynuowanie terapii do co najmniej 12 tygodnia zwiększają wskaźnik żywych urodzeń u kobiet z PCOS³.

Niedowaga

Udowodniono, że niedowaga (BMI <18,5 kg/m²) jest istotnie związana ze spontanicznym poronieniem w I trymestrze ciąży³. Pacjentka powinna zostać poinformowana, że znaczna niedowaga wiąże się z powikłaniami położniczymi i może mieć negatywny wpływ na jej szansę na żywy poród³.

Palenie papierosów

Palenie papierosów jest silnie związane z niekorzystnymi skutkami położniczymi, w tym z: ciążą pozamaciczną, obumarciem ciąży, porodem przedwczesnym, małą urodzeniową masą ciała i wrodzonymi anomaliami u dziecka³. W badaniach wykazano również związki między paleniem tytoniu przez matkę w czasie ciąży a problemami jej potomstwa w dzieciństwie, w tym z: zespołem nagłej śmierci niemowląt, otyłością, problemami psychospołecznymi i nowotworami złośliwymi³. Pary starające się o dziecko powinny zostać poinformowane, że palenie papierosów może mieć negatywny wpływ na utrzymanie ciąży, dlatego zaleca się zaprzestanie palenia zarówno przez kobietę, jak i przez mężczyznę na co najmniej 3 miesiące przed rozpoczęciem starań³.

Spożywanie alkoholu

Alkohol ma wyraźny negatywny wpływ na przebieg ciąży oraz wyniki poporodowe³. Przed rozpoczęciem starań o zajście w ciążę para powinna zostać poinformowana, że spożywanie alkoholu w tym czasie zarówno przez kobietę, jak i przez mężczyznę zwiększa ryzyko poronienia oraz wystąpienia problemów u dziecka, takich jak alkoholowy zespół płodowy³.

Wiek

Związek między zaawansowanym wiekiem kobiet a ryzykiem poronienia był konsekwentnie wykazywany w kilku badaniach. Obecny model życia zasadniczo odbiega od tego promowanego jeszcze kilka lat temu – w XXI wieku pary coraz później decydują się na potomstwo. Lekarz powinien z dużym wyczuciem oraz troską informować pacjentki, że ryzyko utraty ciąży jest najmniejsze między 20 a 35 rokiem życia, a gwałtownie wzrasta po 40 roku życia³. Potwierdzono również związek zaawansowanego wieku ojca z samoistnym poronieniem w I trymestrze ciąży – wyższe ryzyko dotyczy mężczyzn po 40 roku życia¹.

Stres

Badania dowodzą, że stres zwiększa stężenie transformującego czynnika wzrostu α (TGFα – transforming growth factor α), będącego cytokiną poronną, oraz obniża poziom cytokiny TGF-P2, która wykazuje działanie preimplantacyjne¹⁰. Troskliwa opieka psychologiczna jest jednym z bardzo ważnych elementów terapii w przypadku ryzyka poronienia, a przede wszystkim w sytuacji poronień nawracających¹¹. Opieka psychologiczna w znacznym stopniu zwiększa szansę na donoszenie ciąży oraz urodzenie żywego, zdrowego dziecka^12,13. Pacjentki otoczone troskliwą opieką psychologiczną doświadczają większej satysfakcji, która przekłada się na jakość ich życia. Ponadto zaobserwowano u nich obniżenie w surowicy stężenia kortyzolu czy cytokin prozapalnych, kiedy ich partnerzy okazują im wsparcie. Partnerzy pacjentek również powinni zostać objęci konsultacjami psychologicznymi oraz uświadomieni co do oczekiwanych korzyści, możliwego ryzyka czy ewentualnych powikłań wynikających z określonego leczenia zarówno w okresie prekoncepcyjnym, jak i podczas trwania ciąży. Wskaźnik zdrowych donoszonych ciąż przez ciężarne, które korzystały z konsultacji z psychologiem oraz miały wsparcie psychologiczne/psychiatryczne, wynosił 86% w porównaniu z kobietami w ciąży, które nie otrzymały wsparcia psychologicznego – wskaźnik zdrowych donoszonych ciąż w tej grupie wynosił tylko 33%¹².