2. Duże ryzyko:

• duże nasilenie pojedynczego czynnika ryzyka,

• SCORE ≥5% i <10%.

3. Umiarkowane ryzyko:

• SCORE ≥1% i <5%.

4. Małe ryzyko:

• SCORE <1%.

Strategia postępowania

Strategia postępowania jest ustalana na podstawie stężenia LDL-C oraz określonej kategorii ryzyka sercowo-naczyniowego. Dalsze postępowanie obejmuje: zmianę stylu życia i rozważenie farmakoterapii po nieskutecznym postępowaniu niefarmakologicznym lub jednoczesną zmianę stylu życia z niezwłocznym rozpoczęciem leczenia.

Interwencje niefarmakologiczne

Obecne wytyczne ESC/EAS podkreślają znaczenie i możliwy wpływ niefarmakologicznego postępowania u pacjentów z dyslipidemią. Najnowsze badania naukowe dostarczają dowodów na bezpośrednie i pośrednie (przez inne czynniki ryzyka) oddziaływanie diety na miażdżycę. Poszczególne interwencje dotyczące zmiany stylu życia wykazują zróżnicowany wpływ w zależności od typu dyslipidemii.

U pacjentów z hipercholesterolemią największe znaczenie przypisuje się ograniczeniu spożycia tłuszczów nasyconych, tłuszczów typu trans, w mniejszym stopniu zmniejszenie spożycia cholesterolu i zwiększenie spożycia błonnika. Zwiększenie o 1% energii pochodzącej z tłuszczów nasyconych (saturated fatty acids, SFA) wywołuje wzrost stężenia LDL-C o 0,8-1,6 mg/dl.
Zastąpienie SFA przez jednonienasycone kwasy tłuszczowe lub n-6 wielonienasycone kwasy tłuszczowe (polyunsaturated fatty acids, PUFA) zmniejsza stężenie LDL-C odpowiednio o 0,041 mmol/l (1,6 mg/dl) lub 0,051 mmol/l (2,0 mg/dl). n-3 PUFA nie wykazują istotnego wpływu na stężenie LDL-C lub stosowane w dużych dawkach (>2 g/24 h) powodują niewielki wzrost stężenia LDL-C i zmniejszenie stężenia TG. Węglowodany pokarmowe nie wpływają na stężenie LDL-C. Pozostałe interwencje dietetyczne oraz zmniejszenie nadmiernej masy ciała (ubytek masy ciała o 10 kg wiąże się ze zmniejszeniem stężenia LDL-C o ok. 8 mg/dl) i regularny wysiłek fizyczny wywierają niewielki wpływ na stężenie TC i LDL-C.

Zmniejszenie nadmiernej masy ciała, ograniczenie spożycia alkoholu, całkowitej ilości węglowodanów (w szczególności mono- i disacharydów) w diecie mają największe znaczenie u pacjentów z podwyższonym stężeniem TG. W przypadku ciężkiej hipertrójglicerydemii zaleca się maksymalne ograniczenie całkowitej ilości tłuszczów w diecie. Niekorzystny wpływ na TG wywiera szczególnie dieta bogata w węglowodany o wysokim indeksie glikemicznym.

Ograniczenie spożycia tłuszczów typu trans i zwiększenie regularnej aktywności fizycznej należą również do najważniejszych elementów postępowania niefarmakologicznego u pacjentów z małym stężeniem HDL-C. Mniejszy wpływ wykazuje aktywność fizyczna, ograniczenie spożycia węglowodanów i umiarkowane spożycie alkoholu. Nikotynizm może również wywierać niekorzystny wpływ na stężenie HDL-C.

Kolejnym nowym elementem postępowania dietetycznego są suplementy diety i specjalnie przygotowana żywność funkcjonalna (tzw. nutraceutyki) [5].

Fitosterole występują głównie w olejach roślinnych, warzywach, świeżych owocach, roślinach strączkowych i zbożach oraz funkcjonalnych margarynach, masłach i olejach jadalnych, do których są dodawane. Dobowe spożycie 2 g fitosteroli może zmniejszyć stężenie TC i LDL-C o nawet 10% [6]. Pokarmy sojowe mogą zmniejszyć stężenie LDL-C o 5% u osób z hipercholesterolemią [7]. Suplementy bogate w n-3 PUFA (>2 g/24 h) zmniejszają stężenie TG o 30%, ale mogą zwiększać (ok. 5%) stężenie LDL-C, zwłaszcza u chorych z ciężką hipertrójglicerydemią. Badania nie wykazały istotnego wpływu polikozanolu z trzciny cukrowej, ryżu, zarodków pszennych na profil lipidowy [8]. Bioaktywne właściwości czerwonego ryżu drożdżowego są związane z hamowaniem reduktazy hydroksymetyloglutarylo-koenzymu A.

Bezpieczeństwo i skuteczność większości z wymienionych bioaktywnych czynników żywieniowych wymaga potwierdzenia w długoterminowych badaniach interwencyjnych. Ogólne zalecenia dotyczące stylu życia obejmują:

• spożywanie urozmaiconych posiłków o podaży energii dostosowanej do zapotrzebowania,

• zachęcanie do spożywania owoców, warzyw, orzechów, pieczywa pełnoziarnistego, tłustych ryb morskich,

• ograniczenie podaży energii z tłuszczu całkowitego do <35% energii, tłuszczów nasyconych <7%, tłuszczów typu trans <1%, a spożycie cholesterolu do 300 mg/24 h,