Pomimo że scyntygrafia perfuzyjna jest metodą nieinwazyjną, wiąże się z ekspozycją zarówno pacjenta, jak i personelu medycznego na promieniowanie elektromagnetyczne (promieniowanie γ), którego dawka zależy głównie od zastosowanej metody obrazowania.

PET

W tym badaniu wykorzystuje się zarówno ocenę perfuzji (dzięki zastosowaniu znaczników, takich jak 13NH3, 82Rb lub 15O), jak i metabolizmu (dzięki radionuklidowi w postaci FDG-18). Najpowszechniejsza jest technika łącząca ocenę perfuzji (13NH3) i metabolizmu (FDG-18).42 W obszarach miokardium o upośledzonej funkcji skurczowej mogą występować cztery różne konfiguracje zaburzeń perfuzji (wychwyt 13NH3) i metabolizmu (wychwyt FDG-18):

  • prawidłowa perfuzja i metabolizm – obszar ogłuszenia mięśnia sercowego
  • upośledzona perfuzja i prawidłowy metabolizm – obszar hibernowanego (zamrożonego) mięśnia sercowego
  • brak perfuzji i brak metabolizmu – obszar blizny pozawałowej
  • różne kombinacje wychwytu znacznika w warstwach podwsierdziowych i śródściennych w zależności od procentu wychwytu znacznika.

Dzięki wyjątkowemu połączeniu oceny perfuzji i metabolizmu technika ta uważana jest za metodę referencyjną oceny zachowanej żywotności mięśnia sercowego.12 Podstawową wadą PET jest jednak jej słaba dostępność. Wysoki koszt aparatury oraz konieczność wykorzystania radionuklidów o krótkim czasie połowicznego rozpadu (ośrodek musi być wyposażony w cyklotron służący do ich wytwarzania) przekładają się na ograniczoną dostępność tego badania.

Badania hybrydowe: SPECT-TK i PET-TK

Ponieważ fuzje wyników pochodzących z różnych technik obrazowania zdały egzamin w innych dziedzinach medycyny (głównie w onkologii), w ostatnich latach podejście to zostało dość szeroko wdrożone w kardiologii, m.in. w ocenie żywotności miokardium. Dzięki nałożeniu obrazów anatomicznych rejestrowanych za pomocą promieniowania rentgenowskiego (TK) oraz jednoczasowo uzyskiwanych obrazów emisyjnych po podaniu radiofarmaceutyków (SPECT/PET) otrzymuje się obrazy łączące informacje o metabolizmie i funkcji miokardium z cennymi danymi ilościowymi dotyczącymi anatomicznych zwężeń w tętnicach wieńcowych.43 Techniki te nie są jednak wolne od wad. Oczywistym problemem jest bardzo ograniczony dostęp do nich, poza tym wymagają użycia znacznej dawki promieniowania, stanowiącej obciążenie dla pacjenta.12

Podsumowanie

Ocena żywotności mięśnia sercowego ma duże znaczenie w praktyce klinicznej, zwłaszcza u pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca o etiologii niedokrwiennej. Obecnie dysponujemy kilkoma technikami obrazowania umożliwiającymi ocenę żywotności mięśnia sercowego. Ich przydatność i wartość diagnostyczna zostały potwierdzone w licznych badaniach. W codziennej praktyce, wybierając metodę obrazowania, najlepiej kierować się jej dostępnością oraz doświadczeniem danego ośrodka.

Assessment of myocardial viability in clinical practice

Abstract

The authors define myocardial viability and discuss the mechanisms of stunning and hibernation leading to loss of myocardial contractile function with preserved myocardial viability. The current imaging modalities used for assessment of myocardial viability are also reviewed, i.e. echocardiographic techniques (including elements of resting echocardiography, stress echocardiography, echocardiographic assessment of coronary flow reserve and advanced methods for quantitative assessment of systolic function), cardiac magnetic resonance imaging (including evaluation of late enhancement) and radionuclide techniques (single-photon emission computed tomography and positron emission tomography). Particular attention is given to discussing their feasibility, utility and diagnostic value, as well as presenting the main limitations of every imaging modality encountered in daily practice.

Piśmiennictwo

1. Camici PG, Prasad SK, Rimoldi OE. Stunning, hibernation, and assessment of myocardial viability. Circulation 2008;117:103-14.

2. Płońska-Gościniak E, Kostkiewicz M, Pasowicz M i wsp. [Myocardial viability imaging in ischaemic heart disease, part 1: current role of echocardiography and CMR. Expert consensus statement of the Polish Clinical Forum for Cardiovascular Imaging]. Kardiol Pol 2012;70:744-55.

3. Bolli R. Mechanism of myocardial „stunning”. Circulation 1990;82:723-38.

4. Kloner RA, Jennings RB. Consequences of brief ischemia: stunning, preconditioning, and their clinical implications: part 2. Circulation 2001;104:3158-67.

5. Kim S-J, Depre C, Vatner SF. Novel mechanisms mediating stunned myocardium. Heart Fail Rev 2003;8:143-53.

6. Rahimtoola SH. The hibernating myocardium. Am Heart J 1989;117:211-21.

7. Heusch G, Schulz R, Rahimtoola SH. Myocardial hibernation: a delicate balance. Am J Physiol Heart Circ Physiol 2005;288:H984-99.

8. Bax JJ, Visser FC, Poldermans D, et al. Time course of functional recovery of stunned and hibernating segments after surgical revascularization. Circulation 2001;104:I314-8.

9. Wijns W, Kolh P, Danchin N, et al. Task Force on Myocardial Revascularization of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS), European Association for Percutaneous Cardiovascular Interventions (EAPCI), Guidelines on myocardial revascularization. Eur Heart J 2010;31:2501-55.

10. Allman KC, Shaw LJ, Hachamovitch R, et al. Myocardial viability testing and impact of revascularization on prognosis in patients with coronary artery disease and left ventricular dysfunction: a meta-analysis. J Am Coll Cardiol 2002;39:1151-8.

11. Bonow RO, Maurer G, Lee KL, et al. Myocardial viability and survival in ischemic left ventricular dysfunction. N Engl J Med 2011;364:1617-25.

12. Płońska-Gościniak E, Kostkiewicz M, Pasowicz M i wsp. [Myocardial viability imaging in ischaemic heart disease, part 2: current role of radionuclide imaging. Expert consensus statement of the Polish Clinical Forum for Cardiovascular Imaging]. Kardiol Pol 2012;70:857-65.

13. Windecker S, Kolh P, Alfonso F, et al. 2014 ESC/EACTS Guidelines on myocardial revascularization: The Task Force on Myocardial Revascularization of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS). Developed with the special contribution of the European Association of Percutaneous Cardiovascular Interventions (EAPCI). Eur Heart J 2014;35:2541-619.

14. McMurray JJV, Adamopoulos S, Anker SD, et al. ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2012: The Task Force for the Diagnosis and Treatment of Acute and Chronic Heart Failure 2012 of the European Society of Cardiology. Developed in collaboration with the Heart Failure Association (HFA) of the ESC. Eur Heart J 2012;33:1787-847.

15. Montalescot G, Sechtem U, Achenbach S, et al. 2013 ESC guidelines on the management of stable coronary artery disease: the Task Force on the management of stable coronary artery disease of the European Society of Cardiology. Eur Heart J 2013;34:2949-3003.

16. Vahanian A, Alfieri O, Andreotti F, et al. Guidelines on the management of valvular heart disease (version 2012). Joint Task Force on the Management of Valvular Heart Disease of the European Society of Cardiology (ESC), European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS). Eur Heart J 2012;33:2451-96.

17. Funaro S, La Torre G, Madonna M, et al. Incidence, determinants, and prognostic value of reverse left ventricular remodelling after primary percutaneous coronary intervention: results of the Acute Myocardial Infarction Contrast Imaging (AMICI) multicenter study. Eur Heart J 2009;30:566-75.

18. Nijland F, Kamp O, Verhorst PM, et al. In-hospital and long-term prognostic value of viable myocardium detected by dobutamine echocardiography early after acute myocardial infarction and its relation to indicators of left ventricular systolic dysfunction. Am J Cardiol 2001;88:949-55.

19. Roes SD, Kaandorp TAM, Marsan NA, et al. Agreement and disagreement between contrast-enhanced magnetic resonance imaging and nuclear imaging for assessment of myocardial viability. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2009;36:594-601.

20. Schinkel AFL, Poldermans D, Elhendy A, et al. Assessment of myocardial viability in patients with heart failure. J Nucl Med 2007;48:1135-46.

21. Rasmussen S, Corya BC, Feigenbaum H, et al. Detection of myocardial scar tissue by M-mode echocardiography. Circulation 1978;57:230-7.

22. Cwajg JM, Cwajg E, Nagueh SF, et al. End-diastolic wall thickness as a predictor of recovery of function in myocardial hibernation: relation to rest-redistribution T1-201 tomography and dobutamine stress echocardiography. J Am Coll Cardiol 2000;35:1152-61.

23. Schinkel AFL, Poldermans D, Rizzello V, et al. Why do patients with ischemic cardiomyopathy and a substantial amount of viable myocardium not always recover in function after revascularization? J Thorac Cardiovasc Surg 2004;127:385-90.

24. Ellis SG, Wynne J, Braunwald E, et al. Response of reperfusion-salvaged, stunned myocardium to inotropic stimulation. Am Heart J 1984;107:13-9.

25. Sicari R, Nihoyannopoulos P, Evangelista A, et al. Stress echocardiography expert consensus statement: European Association of Echocardiography (EAE) (a registered branch of the ESC). Eur J Echocardiogr 2008;9:415-37.

26. Senior R, Monaghan M, Becher H, et al. British Society of Echocardiography. Stress echocardiography for the diagnosis and risk stratification of patients with suspected or known coronary artery disease: a critical appraisal. Supported by the British Society of Echocardiography. Heart Br Card Soc 2005;91: 427-36.

27. Hoffmann R, Altiok E, Nowak B, et al. Strain rate measurement by doppler echocardiography allows improved assessment of myocardial viability inpatients with depressed left ventricular function. J Am Coll Cardiol 2002;39:443-9.

28. Cianfrocca C, Pelliccia F, Pasceri V, et al. Strain rate analysis and levosimendan improve detection of myocardial viability by dobutamine echocardiography in patients with post-infarction left ventricular dysfunction: a pilot study. J Am Soc Echocardiogr 2008;21:1068-74.

29. Zaglavara T, Haaverstad R, Cumberledge B, et al. Dobutamine stress echocardiography for the detection of myocardial viability in patients with left ventricular dysfunction taking β blockers: accuracy and optimal dose. Heart 2002;87:329-35.

30. Varga A, Garcia MAR, Picano E. International Stress Echo Complication Registry. Safety of stress echocardiography (from the International Stress Echo Complication Registry). Am J Cardiol 2006;98:541-3.

31. Płońska E, Szwed H, Gąsior Z i wsp. Objawy niepożądane echokardiograficznej próby dobutaminowej: analiza 582 badań. Pol Merk Lek 1999;7:164-8.

32. Pennell DJ, Sechtem UP, Higgins CB, et al. Clinical indications for cardiovascular magnetic resonance (CMR): consensus panel report. Eur Heart J 2004;25:1940-65.

33. Baer FM, Theissen P, Schneider CA, et al. Dobutamine magnetic resonance imaging predicts contractile recovery of chronically dysfunctional myocardium after successful revascularization. J Am Coll Cardiol 1998;31:1040-8.

34. Rerkpattanapipat P, Little WC, Clark HP, et al. Effect of the transmural extent of myocardial scar on left ventricular systolic wall thickening during intravenous dobutamine administration. Am J Cardiol 2005;95:495-8.

35. Judd RM, Lugo-Olivieri CH, Arai M, et al. Physiological basis of myocardial contrast enhancement in fast magnetic resonance images of 2-day-old reperfused canine infarcts. Circulation 1995;92:1902-10.

36. Bandettini WP, Arai AE. Advances in clinical applications of cardiovascular magnetic resonance imaging. Heart 2008;94:1485-95.

37. Marra MP, Lima JAC, Iliceto S. MRI in acute myocardial infarction. Eur Heart J 2011;32:284-93.

38. Underwood SR, Anagnostopoulos C, Cerqueira M, et al. Myocardial perfusion scintigraphy: the evidence. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2004;31:261-91.

39. Liu YH, Sinusas AJ, DeMan P, et al. Quantification of SPECT myocardial perfusion images: methodology and validation of the Yale-CQ method. J Nucl Cardiol 1999;6:190-204.

40. Members C, Klocke FJ, Baird MG, et al. ACC/AHA/ASNC Guidelines for the Clinical Use of Cardiac Radionuclide Imaging – Executive Summary: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines (ACC/AHA/ASNC Committee to Revise the 1995 Guidelines for the Clinical Use of Cardiac Radionuclide Imaging). Circulation 2003;108:1404-18.

41. Bax JJ, Poldermans D, Elhendy A, et al. Sensitivity, specificity, and predictive accuracies of various non-invasive techniques for detecting hibernating myocardium. Curr Probl Cardiol 2001;26:147-86.

42. Elfigih IA, Henein MY. Non-invasive imaging in detecting myocardial viability: Myocardial function versus perfusion. IJC Heart Vasc 2014;5:51-6.

43. Gaemperli O, Bengel FM, Kaufmann PA. Cardiac hybrid imaging. Eur Heart J 2011;32:2100-8.

Do góry