Ból głowy przypisywany nadciśnieniu tętniczemu

Powszechnie łączy się nadciśnienie tętnicze z występowaniem bólu głowy. Przewlekłe dobrze kontrolowane nadciśnienie tętnicze nie jest jednak uważane za przyczynę bólu głowy. Ból może wystąpić w związku ze znacznymi wahaniami ciśnienia tętniczego, tj. wahaniami powodującymi skok ciśnienia skurczowego o 20-25%, potwierdzonymi w badaniu całodobowym. Taka sytuacja dotyczy 50-80% pacjentów z guzem chromochłonnym, który powoduje wahania i skoki ciśnienia tętniczego znacznego stopnia. W przypadku tego guza wzrost ciśnienia tętniczego i ból głowy związane są z wyrzutem katecholamin. Obecność guza chromochłonnego należy potwierdzić badaniami biochemicznymi oraz obrazowymi. Bólowi głowy w tym wypadku towarzyszą: nasilone pocenie się, przyspieszona akcja serca, niepokój, bladość powłok. Po normalizacji ciśnienia tętniczego nasilenie bólu zmniejsza się nie wcześniej niż po godzinie, ale ból może utrzymywać się jeszcze przez kilka godzin.

Kolejną sytuacją związaną ze skokiem ciśnienia jest przełom nadciśnieniowy. Jest to stan, w którym dochodzi do skoku ciśnienia skurczowego >160 mmHg i rozkurczowego >120 mmHg. Ból głowy jest związany ze skokiem ciśnienia skurczowego i ustępuje w ciągu kilku godzin od jego normalizacji. Jest obustronny, ma pulsujący charakter, nasila go aktywność fizyczna.

Encefalopatia nadciśnieniowa jest konsekwencją podwyższonego ciśnienia tętniczego. Ciśnienie tętnicze jest wówczas podwyższone stale >160/100, pacjent jest splątany, ma zaburzenia świadomości, zaburzenia widzenia, włącznie ze ślepotą (ale bez cech aury wzrokowej), mogą wystąpić drgawki. Ból głowy występuje w bezpośrednim związku z podwyższonym ciśnieniem tętniczym i ustępuje 3 dni po jego normalizacji. Ma charakter rozlany, pulsujący, nasila się przy aktywności fizycznej. W badaniu dna oka stwierdza się cechy reinopatii nadciśnieniowej 3-4 stopnia według Keitha-Wagnera.

Ból głowy związany ze stanem przedrzucawkowym i rzucawką

Stan przedrzucawkowy (pre-eclampsia) może wystąpić w trakcie ciąży i do 7 dni po porodzie. Wiąże się ze wzrostem ciśnienia tętniczego >140/90 mmHg stwierdzanym co najmniej dwukrotnie w ciągu kolejnych 4 h, i zwiększonym wydalaniem białka w moczu (>0,3 g/24 h). Inne typowe objawy stanu przedrzucawkowego to małopłytkowość i zaburzenia funkcji wątroby. Ból głowy związany ze stanem przedrzucawkowym jest obustronny i nie ma cech wyróżniających, ustępuje w ciągu 7 dni od włączenia prawidłowego leczenia. Wszystkie wcześniej opisane objawy z dominującym bólem głowy w przebiegu wzrostu ciśnienia tętniczego występują w przebiegu rzucawki (eclampsia). Dodatkowym kryterium diagnostycznym jest tu wystąpienie drgawek. Rzucawka i ból głowy przypisywany rzucawce występują w ciąży i połogu do 4 tygodni po porodzie.

Ból głowy związany z hiperprolaktynemią i leczeniem bromokryptyną

Zaburzenia hormonalne są znanym czynnikiem wyzwalającym ból głowy. Wzrost stężenia prolaktyny w surowicy może powodować ból głowy o niecharakterystycznym obrazie klinicznym, czasami z towarzyszącymi nudnościami.¹⁰ W przypadku stwierdzenia hiperprolaktynemii należy wykluczyć obecność gruczolaka przysadki. W większości przypadków jest to mikrogruczolak, który sam w sobie nie jest przyczyną bólu głowy. Guz przysadki może spowodować ból głowy, jeśli penetruje w głąb siodła tureckiego, uszkadzając lub podrażniając wewnątrzczaszkowe struktury bólotwórcze, np. opony. Inną przyczyną bólu głowy mogą być działania niepożądane bromokryptyny, leku powszechnie stosowanego w leczeniu hiperprolaktynemii. Mechanizm powstania bólu głowy przypisywanego bromokryptynie jest niejasny i najprawdopodobniej związany z działaniem receptorowym lub metabolicznym zwiększającym ciśnienie wewnątrzczaszkowe.

Ból głowy związany z zaburzeniami czynności tarczycy

Bóle głowy występujące w przebiegu chorób tarczycy nie zostały dogłębnie zbadane. Ból głowy w przebiegu niedoczynności tarczycy ma zazwyczaj stały charakter i obustronną lokalizację. W przebiegu nadczynności tarczycy może natomiast dojść do zaostrzenia objawów migreny. U chorych z tyreotoksykozą może wystąpić zespół Meansa, czyli ból okolicy oczodołu z wytrzeszczem gałek ocznych i porażeniem mięśni gałkoruchowych.¹¹

Ból głowy przypisywany hipotyreozie (headache attributed to hypothyroidism) jest ciągły, obustronny, niepulsujący, występuje do 2 miesięcy od ujawnienia się niskiego stężenia hormonów tarczycy. Ustępuje natomiast w ciągu 2 miesięcy od osiągnięcia eutyreozy. Bólowi głowy nie towarzyszą nudności i wymioty. Uważa się, że 30% pacjentów z niedoczynnością tarczycy może cierpieć na ból głowy. Mechanizm powstania takiego bólu nie jest jasny. Występuje on częściej u kobiet, a czynnikiem zwiększającym ryzyko jego wystąpienia w tej populacji jest wywiad migreny w dzieciństwie.