Ból głowy przypisywany nurkowaniu

Ból głowy, który pojawia się w czasie nurkowania (diving headache), spowodowany jest nadmiarem CO₂ w organizmie. Nie wiąże się jednak z chorobą dekompresyjną, nie towarzyszą mu więc takie objawy, jak zaburzenia świadomości, zaburzenia oddechowe, odczuwanie gorąca na twarzy czy zaburzenia koordynacji. Ustępuje po wdychaniu 100% tlenu. Hiper-kapnia z PaCO₂ >50 mmHg może wiązać się z wystąpieniem zaburzeń napięcia mięśni gładkich naczyń wewnątrzczaszkowych i pośrednio ze wzrostem ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Kumulowany w organizmie nurków dwutlenek węgla może osiągnąć poziom >60 mmHg. Bólowi głowy może towarzyszyć ból mięśni, a czasami także ogniskowe objawy neurologiczne i poważne zaburzenia oddechowe, może też dojść do utraty przytomności. Ból głowy u osób nurkujących może też być konsekwencją zatrucia tlenkiem węgla uwalnianym z urządzeń wykorzystywanych do oddychania, szczególnie gdy są źle konserwowane.

Ból głowy w przebiegu obturacyjnego bezdechu podczas snu

Ból głowy przypisywany obturacyjnemu bezdechowi podczas snu (sleep apnea headache) pojawia się częściej niż 15 dni w miesiącu, zazwyczaj rano, po przebudzeniu, może być obustronny o charakterze uciskowym, bez innych objawów towarzyszących i ustępuje po upływie ok. 30 min. Warunkiem rozpoznania tego typu bólu głowy jest udokumentowane rozpoznanie obturacyjnego bezdechu podczas snu (OBPS) na podstawie badań dodatkowych, głównie całonocnej polisomnografii. Przy skutecznym leczeniu OBPS ból głowy nie występuje. Podobne dolegliwości bólowe mogą wystąpić u pacjentów z innymi chorobami układu oddechowego, np. przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP). Czasami bólowi głowy towarzyszy zespół niespokojnych nóg. Mechanizm powstania bólu głowy w przebiegu OBPS czy POChP jest niejasny, prawdopodobnie jest złożony i wieloczynnikowy, może być związany z hipoksją, hiperkapnią lub zaburzeniami snu.

Ból głowy przypisywany hipoglikemii oraz powstrzymywaniu się od spożywania pokarmów

Zaburzenia gospodarki węglowodanowej mogą powodować wiele objawów ze strony układu nerwowego. Kryterium diagnostycznym bólu głowy przypisanego hipoglikemii (headache attributed to hypoglycemia) jest stężenie glukozy <2,2 mmol/l (ok. 40 mg/dl). Ból głowy przypisywany hipoglikemii nie ma cech charakterystycznych, jest rozlany i tępy. Mogą mu towarzyszyć inne objawy, częste są zaburzenia świadomości. Stwierdzano związek wysokiego stężenia insuliny, a wiec także i hipoglikemii, z powstawaniem bólu głowy. Taką zależność wykazano u pacjentów z migreną. Przyczyną dolegliwości była stwierdzona oporność na insulinę.⁷ Ostatnio opublikowano artykuł⁸ dotyczący badania, w którym uczestniczyła duża grupa pacjentów chorujących na migrenę. Autorzy stwierdzili, że pacjenci, u których migrena występuje od wielu lat, częściej chorują na zespół metaboliczny z opornością na insulinę. Nie ma jednak kontrolowanych badań ani dostatecznej literatury na ten temat.

Kryteria bólu głowy przypisywanego powstrzymywaniu się od spożywania pokarmów (headache attributed to fasting) obejmują:

1. Lokalizację czołową.

2. Rozlany charakter bólu.

3. Charakter niepulsujący.

4. Małe lub umiarkowane nasilenie bólu.

5. Potwierdzenie, że pacjent nie przyjmuje pokarmów przez okres dłuższy niż 16 h.

6. Ujawnienie się bólu głowy w okresie powstrzymywania się od spożywania pokarmów.

7. Ustępowanie bólu głowy w ciągu 72 h od przyjęcia pokarmu.

Ten rodzaj bólu głowy występuje częściej u osób z wywiadem w kierunku samoistnych bólów głowy, np. migreny, a głodowanie jest znanym czynnikiem wyzwalającym ból głowy o charakterze migreny. Wydaje się, że mechanizm powstania bólu głowy przypisywanego powstrzymywaniu się od spożywania pokarmów jest inny niż hipoglikemia i ewentualnie odstawienie kofeiny. Stwierdzono, że ten rodzaj bólu głowy może też pojawiać się bez wystąpienia hipoglikemii.

Ból głowy związany z dializą

Jeśli ból głowy występuje u pacjenta poddawanego dializom, należy ustalić, czy nie jest to ból głowy przypisywany dializie (dialysis headache). Ból taki rozpoznaje się, gdy pojawia się on przynajmniej w połowie wykonywanych dializ i ustępuje w ciągu 3 dni od dializy. Ból głowy może być związany z obniżeniem ciśnienia tętniczego w trakcie dializy, a zmiana parametrów dializy może zapobiec jego wystąpieniu. U pacjentów spożywających duże ilości kofeiny przyczyną wystąpienia bólu głowy w trakcie dializy lub po jej zakończeniu może być także usunięcie kofeiny z surowicy, co może powodować wystąpienie bólu głowy przypisywanego odstawieniu kofeiny.⁹